  
   |
|
|
IMPERIA KOLONIALNE
Imperium
Hiszpańskie Zobacz także : Najważniejsze wydarzenia i Hiszpańskie Podboje | Podziały administracyjne, w tym: Wicekrólestwa, Kapitanaty Generalne, Gubernatorstwa, Audiencje | Gospodarka, w tym: Pieniądze Ameryki Hiszpańskiej | Wojsko i Konkwistadorzy | Społeczeństwo i Instytucje Imperium | Armia, Dowódcy,
Marynarze i Konkwistadorzy Armia i
wojskowość: | Tercio | Armia Flandrii | Wolna Kompania Ochotników Katalonii | Indiań sojusznicy | Hiszpańska
Marynarka Wojenna | Hiszpańska Armada | Statki liniowe | Rojaliści | Legion Hiszpański | Hiszpańska Armada (Część Wojny angielsko-hiszpańskiej (1585-1604) i Wojny osiemdziesięcioletniej) (Zobacz także: Lista Galeonów Hiszpańskich)
Hiszpańska Armada (znana również jako Invincible Armada lub Enterprise of England , hiszpański: Grande y Felicísima Armada , dosł.? "Wielka i najszczęśliwsza marynarka wojenna") była hiszpańską flotą, która wypłynęła z Lizbony pod koniec maja 1588 roku pod dowództwem księcia Medyny Sidonia , arystokratka bez wcześniejszego doświadczenia morskiego, mianowana przez hiszpańskiego Filipa II . Otrzymał rozkaz, aby popłynąć w górę kanału La Manche , połączyć się z księciem Parmy we Flandrii i eskortować siły inwazyjne, które wylądują w Anglii i obaląElżbieta I. Jego celem było przywrócenie katolicyzmu w Anglii, położenie kresu wsparciu dla Republiki Holenderskiej i zapobieżenie atakom korsarzy angielskich i holenderskich na interesy hiszpańskie w obu Amerykach . Hiszpanom przeciwstawiła się flota angielska stacjonująca w Plymouth . Szybsze i bardziej zwrotne niż większe hiszpańskie galeony , były w stanie zaatakować Armadę płynącą w górę kanału La Manche. Kilku podwładnych poradziło Medinie Sidonia, aby zakotwiczyła w Solent i zajęła wyspę Wight , lecz on nie zgodził się na odstąpienie od jego instrukcji i przyłączenia się do Parmy. Chociaż Armada dotarła do Calais w większości nienaruszona, oczekując na komunikację z Parmy, została nocą zaatakowana przez angielskie statki strażackiei zmuszony do rozproszenia. Armada poniosła dalsze straty w bitwie pod Gravelines i groziło jej osiadanie na mieliźnie na holenderskim wybrzeżu, gdy zmienił się wiatr, co umożliwiło jej ucieczkę do Morza Północnego . Ścigane przez Anglików, statki hiszpańskie wróciły do ??domu przez Szkocję i Irlandię . Po drodze rozbiły się aż 24 statki, zanim reszta zdołała wrócić do domu. Do czynników, które przyczyniły się do porażki i wycofania Armady, należały złe warunki pogodowe oraz lepsze wykorzystanie dział morskich i taktyki bojowej przez Anglików. Wyprawa była największym starciem niewypowiedzianej wojny anglo-hiszpańskiej . W następnym roku Anglia zorganizowała podobną kampanię na dużą skalę przeciwko Hiszpanii, znaną jako " angielska Armada ", a czasem nazywaną "kontr-Armadą 1589 r.", która również zakończyła się niepowodzeniem. Trzy kolejne armady hiszpańskie zostały wysłane przeciwko Anglii i Irlandii w latach 1596 , 1597 i 1601 [23] , ale one również zakończyły się niepowodzeniem. Etymologia [ edytować ]Słowo armada pochodzi z języka hiszpańskiego : armada , które jest spokrewnione z armią angielską . Pochodzi z łaciny : armata , imiesłów czasu przeszłego armare , "uzbroić", używany w językach romańskich jako rzeczownik określający siłę zbrojną , armię , marynarkę wojenną , flotę . [24] Armada Espanola jest nadal hiszpańskim określeniem współczesnej hiszpańskiej marynarki wojennej . Tło [ edytuj ]Anglia była strategicznie w sojuszu z Hiszpanią przez wiele dziesięcioleci przed przystąpieniem Anglii i Hiszpanii do wojny. W połowie XV wieku Ludwik XI, król francuski, kontrolował politykę Europy Środkowej. Anglia nadal posiadała posiadłości na terenie dzisiejszej północnej Francji, a Hiszpania była pod ciągłym zagrożeniem. Dlatego też Henryk VII , król Anglii, nawiązał strategiczne stosunki z Ferdynandem II z Hiszpanii. Podczas gdy zagrożenie ze strony Francji utrzymywało się, Anglia i Hiszpania cieszyły się przez wiele dziesięcioleci pokojem, który obejmował szereg strategicznych małżeństw w celu utrzymania sojuszu. Na przestrzeni lat istniało wiele przyczyn zazdrości między obydwoma domami królewskimi, ale " francuskie wojny religijne " były ostateczną przyczyną zerwania sojuszu międzyFilipa II i Elżbiety I , co doprowadziło do wojny między obydwoma krajami. W połowie XVI wieku Hiszpania Habsburgów pod rządami króla Filipa II była dominującą potęgą polityczną i militarną w Europie, z globalnym imperium, które stało się źródłem jej bogactwa. Opowiadał się za sprawą katolicką i jej globalnymi posiadłościami rozciągającymi się od Europy , obu Ameryk i Filipin . Zostało to rozszerzone w 1580 r., kiedy Portugalia została zaanektowana , tworząc w ten sposób Unię Iberyjską , znacznie rozszerzając imperium. Filip został pierwszym monarchą, który rządził imperium, nad którym nie zachodziło słońce, i uczynił to ze swoich komnat w Pałacu Escorial za pomocą komunikacji pisemnej.[25] Dla porównania Anglia była jedynie niewielką potęgą europejską, pozbawioną imperium i mogła wywierać niewielkie wpływy poza swoimi brzegami, chociaż w sojuszu z Hiszpanią trzykrotnie toczyła wojnę z Francją za panowania Henryka VIII . Ostatnim z tych konfliktów było oblężenie Boulogne . Król Henryk VIII rozpoczął angielską reformację jako polityczne ćwiczenie w odpowiedzi na chęć rozwodu ze swoją pierwszą żoną, Katarzyną Aragońską . Z biegiem czasu Anglia coraz bardziej przyłączała się do reformacji protestanckiej zachodzącej w Europie, zwłaszcza za panowania syna Henryka, Edwarda VI . Edward zmarł bezdzietnie, a jego przyrodnia siostra Mariawstąpił na tron ??w 1553 r. Trzy lata później Maria poślubiła Filipa II, zostając królową Hiszpanii i zaczęła umacniać wpływy rzymskokatolickie na sprawy kościelne. Jej próby doprowadziły do ??spalenia na stosie ponad 260 osób , dzięki czemu zyskała przydomek "Krwawa Mary". [26] . Filip namówił teraz Marię do rozpoczęcia katastrofalnej wojny z Francją. Anglia wylądowała w nizinach i przy słabnącym wsparciu Hiszpanii zdobyła miasto St. Quentin. Aby uzyskać krótkie informacje, zobacz Bitwa pod St. Quentin . . Chociaż przyniosło to zwycięstwo Hiszpanii, Anglia zaniedbała jej francuską obronę, a Francja zajęła angielskie Calais podczas oblężenia Calais (1558). W ten sposób Anglia utraciła swoje ostatnie posiadanie we Francji, sięgające ponad 500 lat wstecz. Był to niewątpliwie ogromny cios dla prestiżu Marii, która według doniesień stwierdziła: "Kiedy umrę i otworzę się, w moim sercu znajdziesz" Calais "". Bogactwo Anglii jeszcze bardziej ucierpiało, nie tylko z powodu kosztów wojny, ale także z powodu zmniejszonych dochodów z ałunu i handlu suknem w Antwerpii, spowodowanych utratą portu. Królestwo Hiszpanii wzmocniło swoją władzę nad krajami nizinnymi, osłabiając Francję bez żadnych kosztów dla siebie, ale wielkim kosztem dla Anglii. Tuż przed śmiercią Marii Filip i Elżbieta spodziewali się zawarcia sojuszu i porozumienia między Anglią a Hiszpanią i istnieją dowody, że badano nawet małżeństwo między Filipem i Elżbietą, ale kwestia wiary a nierówne stosunki między obydwoma królestwami sprawiły, że było to niezwykle mało prawdopodobne. Do tej pory Hiszpania i Anglia pozostawały w sojuszu - trwającym ponad 70 lat. Śmierć Marii w 1558 r. doprowadziła do objęcia tronu przez jej przyrodnią siostrę Elżbietę . W przeciwieństwie do Marii, Elżbieta zdecydowanie należała do obozu reformistów i szybko wprowadziła ponownie wiele reform Edwarda. Filip, który nie był już współmonarchą, uznał Elżbietę za heretyczkę i nielegalnego władcę Anglii. W oczach Kościoła katolickiego Henryk nigdy oficjalnie nie rozwiódł się z Katarzyną, co uczyniło Elżbietę nieślubną. Zarzuca się, że Filip wspierał spiski mające na celu obalenie Elżbiety na rzecz jej katolickiej kuzynki i przypuszczalnego następcy tronu , Marii, królowej Szkotów . Plany te zostały pokrzyżowane, gdy w 1567 r. Elżbieta uwięziła Marię. Maria została zmuszona do abdykacji korony Szkocji na rzecz swojego syna Jakuba VI. Pierwsza udokumentowana sugestia dotycząca tak zwanego Enterprise of England miała miejsce latem 1583 roku, kiedy Álvaro de Bazán, zarumieniony dumą ze swojego zwycięstwa na Azorach, markiz Santa Cruz skierował do Filipa II sugestię wykorzystania tego do zaatakować Anglię. [27] Elżbieta ostatecznie kazała stracić Marię w lutym 1587 r. z powodu ciągłych spisków przeciwko królowej prowadzonych w imieniu Marii. Elżbieta zemściła się także na Filipie, wspierając holenderską rewoltę przeciwko Hiszpanii, a także finansując korsarzy, którzy napadali na hiszpańskie statki przez Atlantyk. Wynegocjowała także trwały sojusz handlowy i polityczny z Marokiem Przeciwni monarchowie
W odwecie Filip zaplanował wyprawę mającą na celu inwazję na Anglię w celu obalenia Elżbiety, a jeśli Armada nie odniosła całkowitego sukcesu, przynajmniej wynegocjowania wolności wyznania dla katolików i rekompensaty finansowej za wojnę w Niderlandach . Dzięki temu przedsięwzięciu zakończy się angielskie wsparcie materialne dla Zjednoczonych Prowincji , części Niderlandów, które skutecznie odłączyły się od hiszpańskiego panowania, oraz angielskie ataki na hiszpański handel i osadnictwo [29] w Nowym Świecie . Filipa poparł papież Sykstus V , który potraktował inwazję jako krucjatę , obiecując subsydia w przypadku dotarcia Armady na ląd. [30]Znaczącego wsparcia dla inwazji oczekiwano także ze strony angielskich katolików, w tym bogatych i wpływowych arystokratów i handlarzy. [31] Nalot na Kadyks , prowadzony przez korsarza Francisa Drake'a w kwietniu 1587 r., pozwolił zdobyć lub zniszczyć około 30 statków i ogromne ilości zaopatrzenia, co opóźniło przygotowania o rok. [32] [33] Istnieją również dowody na to, że list od szefa ochrony i mistrza szpiegów Elżbiety, Sir Francisa Walsinghama , do jej ambasadora w Stambule, Williama Harborne'a , miał na celu zainicjowanie manewrów floty Imperium Osmańskiego w celu nękania Hiszpanów, [34] ale tam nie stanowi dowodu na powodzenie tego planu. Książę Parmy był początkowo konsultowany przez Filipa II w 1583 r. [27] Aleksander podkreślił, że aby osiągnąć sukces, należy spełnić trzy warunki; absolutnej tajemnicy, zabezpieczyć posiadanie i obronę prowincji holenderskich oraz powstrzymać Francuzów od ingerencji w porozumienie pokojowe lub siania podziałów między Ligą Katolicką a hugenotami . [35] [36] Nie można było zachować tajemnicy, co znacznie skomplikowało przedsięwzięcie. Philip ostatecznie połączył plan Parmy z planem Santa Cruz, początkowo przeprowadzając potrójny atak, zaczynając od dywersyjnego nalotu na Szkocję, podczas gdy główna Armada miała zdobyć albo Isle of Wight, alboSouthampton w celu założenia bezpiecznego kotwicowiska w The Solent . Następnie Farnese podążył za dużą armią z Niderlandów, przekraczającą kanał La Manche. Mianowanym dowódcą sił morskich Armady został bardzo doświadczony markiz Santa Cruz, podczas gdy Alexander Farnese miał dowodzić siłami inwazyjnymi. [37] Niestety, Santa Cruz zmarł w lutym 1588 roku, a jego miejsce zajął wysoko urodzony dworzanin, książę Medina Sidonia. Będąc kompetentnym żołnierzem i wybitnym administratorem, Medina Sidonia nie miała żadnego doświadczenia na morzu. Napisał do Filipa, wyrażając poważne wątpliwości co do planowanej kampanii, ale dworzanie uniemożliwili dotarcie jego wiadomości do króla, twierdząc, że Bóg zapewni Armadzie sukces. WykonanieZobacz także: Lista okrętów hiszpańskiej Armady Przed przedsięwzięciem papież Sykstus V pozwolił Filipowi pobierać podatki od krucjat i udzielił swoim ludziom odpustów . Poświęcenie sztandaru Armady w dniu 25 kwietnia 1588 r. było podobne do ceremonii stosowanej przed bitwą pod Lepanto w 1571 r. 28 maja 1588 r. Armada wypłynęła z Lizbony i skierowała się w stronę kanału La Manche. Kiedy opuściła Lizbonę, flota składała się ze 141 statków, 10 138 marynarzy i 19 315 żołnierzy i była wyposażona w 1500 mosiężnych i 1000 żelaznych dział. [9] Opuszczenie portu całej floty zajęło dwa dni. Armada została opóźniona przez złą pogodę. Burze w Zatoce Biskajskiej wzdłuż wybrzeża Galicji zmusiły cztery galery i jeden galeon do zawrócenia, a inne statki musiały zapłynąć do A Coruna w celu naprawy, pozostawiając 137 statków, które popłynęły do ??kanału La Manche. [40] Prawie połowa statków nie została zbudowana jako okręty wojenne i była wykorzystywana do takich zadań, jak zwiad i wysyłka, lub do przewożenia zaopatrzenia, zwierząt i żołnierzy. [41] Zawierał 24 specjalnie zbudowane okręty wojenne, 44 uzbrojonych statków handlowych, 38 statków pomocniczych i 34 statki zaopatrzeniowe. [6] [41] W hiszpańskiej Holandii Alexander Farnese zebrał 30 000 żołnierzy i nakazał zbudowanie setek łodzi latających, które miały ich przewieźć przez kanał La Manche w oczekiwaniu na przybycie Armady. Ponieważ element zaskoczenia już dawno minął, nowy plan zakładał wykorzystanie osłony okrętów wojennych do przetransportowania armii na barkach do miejsca w pobliżu Londynu. W sumie należało zgromadzić 55 000 ludzi, co stanowiło ogromną armię na tamte czasy. W dniu wypłynięcia Armady ambasador Elżbiety w Holandii Valentine Dale spotkał się z przedstawicielami Parmy w negocjacjach pokojowych. [44] Anglicy daremnie usiłowali przechwycić Armadę w Zatoce Biskajskiej . 6 lipca negocjacje zostały zaniechane [45]a flota angielska stała przygotowana, jeśli była źle zaopatrzona, w Plymouth, czekając na wieści o ruchach hiszpańskich. Tylko 122 statki z floty hiszpańskiej wpłynęły do ??kanału La Manche; cztery galery , jedna nao , pięć patachów i 10 portugalskich karawel opuściło flotę przed pierwszym spotkaniem z flotą angielską. Należy odjąć dodatkowe 5 łatek wysłanych w celu dostarczenia wiadomości do Parmy, co daje liczbę 117 hiszpańskich statków stojących naprzeciw floty angielskiej liczącej około 226 żołnierzy. [46] Flota hiszpańska przewyższyła flotę angielską, dysponując o 50% większą dostępną siłą ognia niż angielska. [47]Flota angielska składała się z 34 statków Floty Królewskiej, z których 21 to galeony o masie od 200 do 400 ton, i 163 innych statków, z których 30 miało od 200 do 400 ton i posiadało do 42 dział każdy. Dwanaście statków należało do korsarzy, których właścicielami byli lord Howard z Effingham , Sir John Hawkins i Sir Francis Drake. [47] Na początku czerwca Parma wysłała kapitana Moresina z kilkoma pilotami do admirała Sedonii. Po powrocie Moresina 22 czerwca raport, który złożył Farnese, wywołał u niego niepokój. Medina Sedonia miała wrażenie, że Farnese mógłby po prostu wypłynąć na kanał ze swoimi barkami wypełnionymi żołnierzami. [48] ??Parma nieustannie informował króla, że ??jego przejście do kanału La Manche było blokowane przez statki angielskie i holenderskie, a jedynym sposobem, w jaki mógł wyprowadzić swoje łodzie, było usunięcie blokady przez Armadę. [49] Flotę zauważono w Anglii 29 lipca, kiedy pojawiła się u wybrzeży Lizard w Kornwalii . Wiadomość została przekazana do Londynu za pomocą systemu latarni morskich zbudowanych wzdłuż południowego wybrzeża. Tego samego dnia flota angielska została uwięziona w porcie Plymouth przez nadchodzący przypływ. Hiszpanie zwołali radę wojenną, gdzie zaproponowano wpłynięcie do portu w czasie przypływu i obezwładnienie broniących się statków na kotwicy. Z portu w Plymouth Hiszpanie zaatakowali Anglię, ale Filip wyraźnie zabronił Medinie Sidonia angażowania się, pozostawiając Armadę popłynięcia na wschód w kierunku Isle of Wight. Gdy odpływ się odwrócił, 55 angielskich statków wyruszyło z Plymouth na konfrontację z Armadą pod dowództwem lorda Howarda z Effingham pod przewodnictwem Sir Francisa Drake'a jako wiceadmirała. Kontradmirałem był Sir John Hawkins. Akcja poza Plymouth30 lipca flota angielska opuściła skały Eddystone, a Armada znajdowała się pod wiatr na zachodzie. Aby przeprowadzić atak, Anglicy ruszyli pod wiatr Armady, uzyskując w ten sposób wskaźnik pogody , co stanowiło znaczącą przewagę. O świcie 31 lipca flota angielska starła się z Armadą w pobliżu Plymouth w pobliżu skał Eddystone. Armada utworzyła formację obronną w kształcie półksiężyca, wypukłą w kierunku wschodnim. Galeony i wielkie statki skupiły się w centrum i na końcach rogów półksiężyca, zapewniając osłonę znajdującym się pomiędzy nimi transportom i statkom zaopatrzeniowym. Przeciwstawiając się im, Anglicy byli podzieleni na dwie sekcje, z Drake'em na północy w Revenge z 11 statkami i Howardem na południu w Ark Royal z większością floty. Biorąc pod uwagę przewagę Hiszpanii w walce w zwarciu, Anglicy trzymali się poza zasięgiem chwytu i bombardowali hiszpańskie statki z daleka ogniem armatnim. Odległość była zbyt duża, aby manewr był skuteczny i pod koniec pierwszego dnia walk żadna z flot nie straciła statku w akcji. Anglicy dogonili flotę hiszpańską po całym dniu żeglugi. Działania w pobliżu Portland Bill i Isle of WightFlota angielska i Armada starły się ponownie 1 sierpnia w pobliżu Portland. Zmiana
wiatru umożliwiła Hiszpanom ocenę pogody i próbowali
zbliżyć się do Anglików, ale udaremniła im większa
zwrotność mniejszych statków. Gdyby Armada mogła stworzyć tymczasową bazę na chronionych wodach Solent , cieśninie oddzielającej wyspę Wight od kontynentu angielskiego, mogłaby tam poczekać na wiadomość od armii Parmy; Farnese dowiedział się o tym dopiero 6 sierpnia. [52] Jednakże podczas ataku na pełną skalę flota angielska podzieliła się na cztery grupy, a Martin Frobisher ze statku Aid otrzymał dowództwo nad eskadrą, a Drake przybył z dużymi siłami z południa. Medina Sidonia wysłała posiłki na południe i nakazała Armadzie powrót na otwarte morze, aby ominąć mielizny Owers . Dalej na wschód, wzdłuż południowego wybrzeża Anglii, nie było innych bezpiecznych portów, więc Armada była zmuszona udać się doCalais , nie mogąc czekać na wieści od armii Parmy. Począwszy od 1 sierpnia Sidonia zaczął wysyłać wiadomości do Farnese, szczegółowo opisując jego pozycję i ruchy. Dopiero następnego dnia Aleksander otrzymał pierwszy raport od admirała. Statki strażackie w Calais7 sierpnia Armada zakotwiczyła w pobliżu Calais w zwartym formacji obronnej półksiężyca, niedaleko Dunkierki (Farnese dowiedział się o tym dopiero tego samego popołudnia), gdzie spodziewano się armii Parmy, zredukowanej przez choroby do 16 000 żołnierzy czekać, gotowi dołączyć do floty na barkach wysyłanych z portów wzdłuż flamandzkiego wybrzeża. Istotnym elementem planu inwazji, w jego ostatecznej realizacji, był transport dużej części Armii Flandrii Parmy jako główna siła inwazyjna na nieuzbrojonych barkach przez kanał La Manche. Barki te byłyby chronione przez duże statki Armady. Aby jednak dostać się do Armady, musieliby przekroczyć strefę zdominowaną przez holenderską marynarkę wojenną, dokąd Armada nie mogła się udać. Wydaje się, że problem ten został przeoczony przez dowódców Armady, był on jednak nie do pokonania. Komunikacja była trudniejsza, niż przewidywano, a wiadomość przyszła za późno, że armia Parmy nie została jeszcze wyposażona w wystarczający transport ani zgromadzona w porcie, co zajmie co najmniej sześć dni. [45] Gdy Medina Sidonia czekała na kotwicy, Dunkierka została zablokowana przez holenderską flotę złożoną z 30 łodzi latających pod dowództwem porucznika admirała Justinusa van Nassau . [57]Holenderskie łodzie muchowe operowały głównie na płytkich wodach u wybrzeży Zelandii i Flandrii , gdzie większe okręty wojenne o większym zanurzeniu, takie jak galeony hiszpańskie i angielskie, nie mogły bezpiecznie wpłynąć. Parma spodziewał się, że Armada wyśle ??swoje lekkie łaty , aby wypędzić Holendrów, ale Medina Sidonia nie wysłała ich, ponieważ obawiał się, że będzie potrzebował tych statków dla własnej ochrony. Flota nie miała głębokowodnego portu, w którym mogłaby się schronić, co uznano za główną trudność wyprawy, a w miarę zapadania nocy Hiszpanie byli bezbronni. Holendrzy cieszyli się na tych wodach niekwestionowaną przewagą morską, mimo że ich flota była gorsza pod względem uzbrojenia morskiego. Ponieważ Medina Sidonia nie próbowała przełamać holenderskiej blokady, a Parma nie ryzykowałaby podjęcia próby przejścia bez eskorty, Armia Flandrii uniknęła pułapki, którą zaplanował na nią Van Nassau. W środku nocy z 7 na 8 sierpnia Anglicy podpalili osiem statków strażackich, poświęcając okręty wojenne, napełniając je smołą , siarką , prochem i smołą , i rzucili je z wiatrem pomiędzy blisko zakotwiczone statki Armady. Hiszpanie obawiali się, że te niezwykle duże statki ogniowe to " piekielne palniki ", [60] wyspecjalizowane statki ogniowe wypełnione dużymi ładunkami prochowymi, których użyto ze śmiercionośnym skutkiem podczas oblężenia Antwerpii . Trzy zostały przechwycone przez łaty i odholowane, ale reszta uderzyła w flotę. Okręt flagowy Medina Sidoniaa główne okręty wojenne utrzymały swoje pozycje, ale reszta floty przecięła liny kotwiczne i rozproszyła się w zamieszaniu. Żadne hiszpańskie statki nie zostały spalone, ale formacja półksiężyca została rozbita i flota znalazła się zbyt daleko za zawietrzną od Calais w wzmagającym się południowo-zachodnim wietrze, aby odzyskać swoją pozycję. Anglicy przystąpili do bitwy. Farnese dowiedział się o tym następnego dnia Bitwa pod GravelinesMały port Gravelines był częścią Flandrii w hiszpańskich Niderlandach, blisko granicy z Francją i był terytorium Hiszpanii położonym najbliżej Anglii. Przed świtem 8 sierpnia Medina Sidonia usiłowała zebrać swoją flotę po rozproszeniu jej przez statki ogniowe i niechętnie płynęła dalej na wschód niż Gravelines, wiedząc, że niebezpieczeństwo osiada na mieliźnie u Flandrii, z której jego holenderscy wrogowie usunęli morze znaki. Anglicy dowiedzieli się o słabościach Armady podczas potyczek na kanale La Manche i doszli do wniosku, że można zbliżyć się na odległość 100 jardów (90 m), aby móc przebić dębowe kadłuby hiszpańskich okrętów wojennych. Większą część prochu zużyli podczas pierwszych starć, a po Isle of Wight zmuszeni byli zachować ciężki strzał i proch na wypadek przewidywanego ataku w pobliżu Gravelines. Podczas wszystkich potyczek hiszpańskie ciężkie działa nie mogły być łatwo przeładowane ze względu na ich bliskie rozmieszczenie i ilość zapasów przechowywanych między pokładami, jak odkrył Drake podczas zdobywania Nuestra Senora del Rosario na kanale La Manche . Zamiast tego hiszpańscy strzelcy strzelili raz, a następnie przeszli do swojego głównego zadania, czyli abordażuokręty wroga, jak to było w tamtym czasie praktyką w działaniach wojennych na morzu. Dowody z wraków Armady w Irlandii pokazują, że znaczna część amunicji floty nie została wykorzystana. [64] Ich determinacja do walki poprzez abordaż, zamiast strzelać z armat na odległość, okazała się niekorzystna dla Hiszpanów. Manewr ten był skuteczny w bitwach pod Lepanto i Ponta Delgada na początku dekady, ale Anglicy byli tego świadomi i starali się go uniknąć, zachowując dystans. Podczas gdy Medina Sidonia gromadziła statki Armady w tradycyjny formację półksiężyca, flota angielska wkroczyła, a o świcie okręt flagowy wraz z czterema innymi statkami znalazł się naprzeciw całej floty angielskiej. [65] [61] Anglicy sprowokowali hiszpański ogień, pozostając poza zasięgiem. Następnie Anglicy zbliżyli się, ostrzeliwując niszczycielskie burty w stronę wrogich statków, cały czas utrzymując pozycję nawietrzną, tak że przechyłKadłuby Armady zostały narażone na uszkodzenia poniżej linii wody, gdy później zmieniły kurs. Wielu hiszpańskich strzelców zostało zabitych lub rannych przez angielskie burty, a zadanie obsługi armaty często spadało na piechotę, która nie wiedziała, jak ją obsługiwać. Statki były wystarczająco blisko, aby marynarze na górnych pokładach statków angielskich i hiszpańskich mogli wymienić ogień z muszkietów. Po kilku godzinach bitwy kilka kolejnych okrętów wojennych Armady zbliżyło się, tworząc skrzydła po obu stronach pięciu już atakowanych statków. [66] Po ośmiu godzinach angielskim statkom zaczęła kończyć się amunicja, a niektórzy strzelcy zaczęli ładować do swoich armat przedmioty takie jak łańcuchy. Około godziny 16:00 Anglicy oddali ostatnie strzały i wycofali się. Zaginęło pięć hiszpańskich i portugalskich statków: jeden karak , 605-tonowy Maria Juan , który był częścią Eskadry Kastylii Don Diego Flores de Valdes, która próbowała poddać się kapitanowi Robertowi Crosse z Nadziei , zatonął w pobliżu Blankenberge ze stratą 275 ludzi - Hiszpanom udało się uratować jedynie łódź wypełnioną rozbitkami. [68] Galeasa San Lorenzo , okręt flagowy Don Hugo de Moncadaktóry został przedziurawiony poniżej linii wodnej, został zmuszony do osiadłego na mieliźnie w Calais, aby uniknąć zatonięcia. Howard, widząc to, nakazał flotylli łodzi wnieść ją na pokład. Moncada zginął podczas wymiany ognia z broni ręcznej: strzał z arkebusa w głowę. Statek został następnie zajęty po morderczych walkach pomiędzy załogą, galerami i Anglikami. W międzyczasie Francuzi nie mogli zrobić nic poza obserwowaniem, jak statek został splądrowany, ale otworzyli ogień, aby odeprzeć Anglików, którzy szybko odeszli, aby dołączyć do reszty walki. [69] Następnego dnia poważnie uszkodzony galeon San Mateo osiadł na mieliźnie pomiędzy Sluis a Ostendą - i został zajęty przez połączenie holenderskich statków i żołnierzy angielskich dowodzonych przez Francisa Vere [70]Kapitan Don Diego Pimmental poddał się wraz z ocalałymi członkami swojej załogi. Później tego samego dnia równie okaleczony "San Felipe" dowodzony przez Maestre de Campo Don Fransico de Toledo odpłynął, tonąc i osiadł na mieliźnie na wyspie Walcheren , skąd angielskie wojska wypłynęły z Flushing , zaatakowały uszkodzony statek i zabrały załogę do niewoli . Następnie holenderski oddział łodzi latających dowodzony przez Justinusa van Nassau przejął statek. Jej załoga również osiadła na mieliźnie szalupy, aby zapobiec jej zatonięciu. [65] Wiele innych hiszpańskich statków zostało poważnie uszkodzonych, zwłaszcza portugalskie i niektóre hiszpańskie galery klasy atlantyckiej, w tym niektóre galery neapolitańskie, które poniosły ciężar walk we wczesnych godzinach bitwy, [71] Hiszpański - Nuestra Senora del Rosario , San Salvador , La María Juan ; Neapol - San Lorenzo ; Portugalski - Sao Mateus , Sao Filipe i hiszpański plan przyłączenia się do armii Parmy zostały sfrustrowane. Przemówienie Elizabeth w TilburyZ powodu potencjalnej inwazji z Holandii Robert Dudley, hrabia Leicester, zebrał siły liczące 4500 bojowników w West Tilbury w hrabstwie Essex, aby bronić ujścia Tamizy przed jakimkolwiek najazdem w górę rzeki w kierunku Londynu. Wynik ataku angielskiego statku ogniowego i bitwy morskiej pod Gravelines nie dotarł jeszcze do Anglii, więc Elżbieta udała się do Tilbury 18 sierpnia, aby dokonać przeglądu swoich sił, przybywając konno w ceremonialnej zbroi, aby dać milicji do zrozumienia, że jest gotowa ją poprowadzić w następnej bitwie Armada w Szkocji i IrlandiiDzień po bitwie pod Gravelines zdezorganizowana i niezdolna do manewrowania flota hiszpańska była zagrożona wjechaniem na piaski Zelandii z powodu dominującego wiatru. Następnie wiatr zmienił się na południowy, umożliwiając flocie żeglowanie na północ. Angielskie statki pod dowództwem Howarda starały się zapobiec lądowaniu na angielskiej ziemi, chociaż w tym czasie jego statki były już prawie poza zasięgiem. 12 sierpnia Howard zarządził przerwanie pościgu na mniej więcej szerokości geograficznej zatoki Firth of Forth w pobliżu Szkocji. Jedyną opcją, jaka pozostała statkom hiszpańskim, był powrót do Hiszpanii, opływając północ Szkocji i wracając do domu przez Atlantyk lub Morze Irlandzkie . Kiedy 20 sierpnia hiszpańska flota okrążała Szkocję, składała się ze 110 statków i większość ją okrążyła. [71] TheSan Juan de Sicilia , poważnie uszkodzony podczas starcia z Gravelines, przedarł się na północ i23 września pokuśtykał do zatoki Tobermory na wyspie Mull , ale później został zniszczony przez angielskiego agenta wysłanego przez Sir Francisa Walsinghama z większością załogi na pokładzie. Hiszpańskie statki zaczynały wykazywać zużycie po długiej podróży, a niektóre udało się utrzymać w całości, wzmacniając uszkodzone kadłuby kablami. Skończyły się zapasy żywności i wody. Zamiarem było trzymać się na zachód od wybrzeży Szkocji i Irlandii, szukając względnego bezpieczeństwa na otwartym morzu. Ponieważ nie było możliwości dokładnego pomiaru długości geograficznej , Hiszpanie nie byli świadomi, że Prąd Zatokowy niesie ich na północ i wschód, gdy próbowali ruszyć na zachód, i ostatecznie skręcili na południe znacznie bliżej wybrzeża, niż myśleli. U wybrzeży Szkocji i Irlandii flota napotkała serię silnych zachodnich wiatrów, które zepchnęły wiele uszkodzonych statków dalej w stronę zawietrznego brzegu. Ponieważ tak wiele kotwic zostało porzuconych podczas ucieczki przed angielskimi statkami strażackimi u wybrzeży Calais, wiele statków nie było w stanie zapewnić schronienia, gdy flota dotarła do wybrzeża Irlandii i została zepchnięta na skały; miejscowi mieszkańcy splądrowali statki. Koniec XVI wieku, a zwłaszcza rok 1588, upłynął pod znakiem niezwykle silnych burz północnoatlantyckich, być może związanych z dużą akumulacją lodu polarnego u wybrzeży Grenlandii , charakterystyczną dla " małej epoki lodowcowej ". [79] Więcej statków i marynarzy zginęło z powodu zimnej i sztormowej pogody niż w bezpośredniej walce. Większość z 28 statków zaginionych podczas sztormów znajdowała się wzdłuż poszarpanych, stromych skał zachodniego wybrzeża Irlandii. [71] Około 5000 ludzi zginęło w wyniku utonięcia, głodu i rzezi dokonanej przez lokalnych mieszkańców po tym, jak ich statki zostały zepchnięte na brzeg na zachodnich wybrzeżach Szkocji i Irlandii. Zastępca angielskiego lorda Williama FitzWilliama nakazał angielskim żołnierzom w Irlandii zabić wszystkich hiszpańskich jeńców, co robiono kilkakrotnie, zamiast prosić o okup, jak to było powszechne w tamtym okresie. [80] Doniesienia o przejściu pozostałości hiszpańskiej Armady wokół Irlandii obfitują w uciążliwe relacje o trudach i przetrwaniu. [81] Jednym z najbardziej kosztownych wraków był wrak hiszpańskiego statku "La Girona"., który został przewieziony do Lacada Point w hrabstwie Antrim w nocy 26 października. Z szacunkowych 1300 osób na pokładzie dziewięć przeżyło. Na brzeg wyrzucono 260 ciał, w tym Alonso Martínez de Leiva , rycerz i trece Zakonu Santiago . Kapitan Francisco de Cuéllar rozbił się na wybrzeżu Irlandii i w niezwykły sposób opisał swoje doświadczenia we flocie, ucieczkę w Irlandii , porażkę armii angielskiej oblegającej zamek Rosclogher , lot przez Szkocję, przeżycie drugiej katastrofy i ostateczny powrót do Hiszpania Wróć do HiszpaniiEuropa kontynentalna z niecierpliwością czekała na wieści o Armadzie przez całe lato. Hiszpański naczelnik poczty i hiszpańscy agenci w Rzymie rozpowszechniali doniesienia o zwycięstwie Hiszpanii w nadziei, że uda im się przekonać papieża Sykstusa V, aby po wylądowaniu wojsk uwolnił się od obietnicy miliona dukatów . We Francji ambasadorowie Hiszpanii i Anglii promowali w prasie sprzeczne narracje, a zwycięstwo Hiszpanii błędnie świętowano w Paryżu, Pradze i Wenecji. Dopiero pod koniec sierpnia do głównych miast dotarły wiarygodne doniesienia o klęsce Hiszpanii i powszechnie wierzono im. [84] Pierwsze pogłoski o niepowodzeniu armady zaczęły docierać do Hiszpanii, gdy otrzymano wiadomość o angielskich statkach strażackich rozbijających hiszpańską formację w Calais, ale nie wierzono w to. Król zauważył: "Mam nadzieję, że Bóg nie pozwolił na tak wiele zła" . Przez prawie dwa tygodnie nic nie słyszano i dopiero 21 września pierwszy ze statków Armady zaczął przybywać do Hiszpanii - pierwszy z ośmiu, które dotarły do ??Coruny, w tym "San Martin" z Medina Sidonia . W ciągu następnych kilku dni Diego Flores przewiózł 22 statki do portu w Laredo , a Miguel de Oquendo kupił kolejne pięć do portu Guipuzcoa . [85] W połowie października dla Hiszpanów stawało się coraz bardziej oczywiste, że powróci niewiele, jeśli w ogóle, z pozostałych zaginionych statków armady. Nawet w listopadzie, trzy miesiące po bitwach przez kanał La Manche, kilka hiszpańskich statków wciąż podejmowało próby powrotu do domu. [86] Jeden z ostatnich, hiszpański statek szpitalny San Pedro El Mayor, przewożący około 200 chorych i rannych ocalałych, pokuśtykał do Hope Cove w Devon 7 listopada - dowódca próbował znaleźć odpowiednie miejsce na uziemienie. Załoga została wzięta do niewoli, a chorzy byli leczeni w Bodmin i Plympton NastępstwaGdy książę Parmy był pewien, że Armada odpłynęła od wybrzeży Flandrii i jego udział w projekcie inwazji nie jest już możliwy, nakazał swoim żołnierzom opuszczenie statku, aby uniknąć epidemii chorób. Następnie zwołał Radę Wojenną, aby przedyskutować, do jakich przedsięwzięć można wykorzystać jego siły przed nadejściem zimy. Pod koniec września podzielił ich na trzy grupy; jeden wysłany do Renu, jeden ma pozostać w regionie przybrzeżnym, a drugi dowodzony przez samego Parmę w celu zdobycia Bergen-op-Zoom . Tam w listopadzie został odparty z ciężkimi stratami przez garnizon anglo-holenderski i w połączeniu ze złą pogodą został zmuszony do zaprzestania oblężenia. [90] [91]Próba zajęcia kontrolowanej przez Holendrów wyspy Tholen również została odrzucona. Od kampanii armadowej do Bergen siły Parmy straciły około 10 000 ludzi zabitych lub zmarłych z powodu chorób. Anglia i HolandiaChociaż hiszpańskiej armadzie nie udało się najechać Anglii, pokazała, że ??jest to wykonalne i że ogólnie Wyspy Brytyjskie były podatne na ataki. [93] Dzień po przemówieniu w Tilbury Elżbieta nakazała rozwiązanie armii, obóz w Tilbury rozwiązał pięć dni później, a następnie zwolniła marynarkę wojenną, wysyłając ją do domu bez wynagrodzenia. [94] [95] Przez cały ten czas koszty tego wysiłku obronnego rosły - łączna suma wyniosła prawie 400 000 funtów [96] - i podjęto działania, aby je złagodzić. Tyfus , szkorbut i czerwonka przetoczyły się przez załogi, a wielu zmarło z powodu chorób i głodu po wylądowaniu w Margate . Na przykład z 500- osobowej załogi Elizabeth Bonaventure zginęło ponad 200 osób [97] , a statek Elizabeth Jonasmiał tylko jednego żyjącego członka załogi, z którą płynął. Howard napisał do Burghleya: serce każdego człowieka zasmuciłoby, gdyby zobaczył, jak ci, którzy służyli tak dzielnie, umierają w tak żałosny sposób . [99] Hawkins również wtrącił się i oskarżył Burghleya, że ??"przez śmierć, zwalnianie chorych i tym podobnych, można było oszczędzić coś z ogólnej pensji". [100] Mężczyźni musieli polegać na dobroczynności swoich oficerów, a Howard dał przykład, robiąc, co mógł, z własnego budżetu, aby pomóc marynarzom. Niemniej jednak zginęło ponad 3000 osób. [14] [101] W rezultacie utworzono Chatham Chest - jej celem jest pomoc w wypłacaniu emerytur niepełnosprawnym marynarzom. [102] [96] Skala zwycięstwa zajęła trochę czasu, bo wieści zaczęły napływać już pod koniec sierpnia i na początku września. W rezultacie w katedrach i kościołach w całej Anglii odprawiono wiele nabożeństw dziękczynnych. W katedrze św. Pawła w Londynie odbyła się seria dziękczynienia, pierwsza w dniu 30 sierpnia, podczas której wygłoszono kazanie , a druga w dniu 18 września. Gdy nadeszły wieści o pełnej skali katastrofy, a także o zwycięstwie Anglii nad W Parmie w Bergen-Op-Zoom większe narodowe nabożeństwo dziękczynne odbyło się 29 listopada. [104]Drugie i ostatnie Święto Dziękczynienia odbyło się pięć dni później i było świadkiem królewskiej procesji królowej w rydwanie ulicami Londynu. [105] Dwanaście hiszpańskich chorągwi i innych trofeów zdobytych ze statków armady ozdobiło chór św. Pawła podczas wielkiego nabożeństwa. [106] Zdobyte hiszpańskie galeony Nuestra Senora del Rosario i San Salvador były badane przez Anglików. " San Salvador" stał się znany jako "Wielki Hiszpan", ale w listopadzie 1588 roku zatonął w katastrofie w pobliżu Studland . Nuestra Senora del Rosario została przywieziona do Dartmouth . 397 członków załogi zabrano do opactwa Torre niedaleko Torquay , gdzie przetrzymywano ich w stodole (dziś zwanej "hiszpańską stodołą") i oszczędzono jej egzekucji. [107] " Rosario" został później wysłany do Chatham , gdzie został zadokowany w suchym doku i ostatecznie zatopiony, aby wesprzeć anabrzeże . [108] Pedro de Valdés był przetrzymywany w więzieniu w Tower of London przez pięć lat, dopóki rodzina nie zapłaciła za niego okupu za jego uwolnienie z powrotem do Hiszpanii. Nie obwiniano go za utratę statku i został mianowany kolonialnym gubernatorem Kuby w latach 1602-1608. [109] Holendrzy również świętowali zwycięstwo, a ich artyści szybko zabrali się za pamiątkowe medale i obrazy, które wkrótce trafiły do ??obiegu w ciągu roku. Stwierdzono , że wraki hiszpańskich galeonów San Mateo i San Felipe , które osiadły na mieliźnie, były podziurawione kulami armatnimi, które uderzyły poniżej linii wodnej. Oba statki były zbyt uszkodzone, aby dało się je uratować, dlatego zostały rozbite - armaty były używane przez Holendrów w pobliskich fortecach. Baner olinowy na głównym maszcie z San Matteo , którego część przedstawia Chrystusa na krzyżu, został wzięty, powieszony i wystawiony w chórze kościoła św. Piotra w Lejdzie . Obecnie znajduje się w Muzeum De Lakenhal HiszpaniaWiadomość o katastrofie wywołała szok i rozpacz, a naród pogrążył się w żałobie. [111] Jej porażka była jeszcze bardziej druzgocąca, gdyż nadzieje na jej sukces wzbudziły fałszywe pogłoski. Należą do nich wzięcie do niewoli Drake'a i Howarda, wzięcie Isle of Wight i Plymouth, a armia Parmy nawet zbliżała się do Londynu. [112] Król ostro przyjął tę wiadomość i zamknął się w sobie na kilka dni - codzienne prace rządu również zostały gwałtownie wstrzymane. Uważa się, że król powiedział: "Wysłałem Armadę przeciwko ludziom, a nie Bożym wiatrom i falom". [113] Wiadomość o utracie La Girony napełniła Filipa jeszcze większą rozpaczą, wraz z nim utonęła także strata nie tylko De Leivy, ale także jego zwolenników z niemal każdego rodu szlacheckiego w Hiszpanii.[114] Liczba utraconych statków była przedmiotem dyskusji - szczegółowe badania przeprowadzone przez hiszpańskiego historyka marynarki Fernandeza Duro w połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku wykazały, że w sumie zaginęły 63 statki. [115] Historyk José Luis Casado Soto zbadał losy każdego statku, tworząc indywidualną dokumentację i stwierdził, że zaginęło 35 statków. [116] Ponadto zauważono, że ze 122 statków Armady, które wpłynęły na kanał La Manche, 87 wróciło z podróży przez kanał La Manche i wokół wysp brytyjskich. [117] Jednakże liczby te nie obejmują ośmiu, które nie zostały uwzględnione. [118]Inni historycy przeprowadzili dalsze badania; Neil Hanson, Robert Hutchinson, Colin Martin i Geoffrey Parker badali statki Armady, które powróciły, i doszli do tych samych wniosków. Ogólna liczba utraconych statków wynosi od 44 do 51 - z bardziej szczegółowym zestawieniem liczby statków, które wypłynęły, wraz z ich losem. [119] [120] Ta liczba, stanowiąca jedną trzecią floty, została zatopiona, schwytana, zniszczona lub zatopiona. [121] Amerykański historyk Garrett Mattingly zauważył, że tylko 66 statków wróciło do Hiszpanii, a kolejny powrócił w dalszej części roku. [122] Straty nie obejmowały mniejszych, wrażliwych statków, takich jak patache i zarbas, [123] z których zginęło około siedemnastu.[124] Chociaż większość statków powróciła, wiele z nich zostało poważnie uszkodzonych w wyniku sztormów i angielskich ostrzałów. Jeden kadłub " Doncella" zatonął po zarzuceniu kotwicy w Santander, a " Santa Anna" został przypadkowo spalony w ciągu kilku dni od wejścia do San Sebastian. [125] Ponadto rozbito poważnie uszkodzone galeony San Marcos i San Francisco , sprzedano broń i drewno. Aż połowa floty nie nadawała się do dalszej służby, w wyniku czego wiele z nich zostało zatopionych, rozbitych lub pozostawionych do zgnicia. [126] Co więcej, źródła hiszpańskie podają, że zginęło nie więcej niż 11 000 osób. [127] [128] [129] Administratorzy, biurokraci i sekretarze Filipa dokumentowali, datowali i segregowali wszystko, co działo się we wszystkich zakątkach hiszpańskiego imperium, a wszystkie te zapisy są nadal przechowywane w Archiwach Narodowych Hiszpanii i Escorial. Liczbę utraconych mężczyzn pobrano z list dystrybucyjnych płatników. [130] Szczegółowa analiza kosztów ludzkich kampanii pokazuje, że 25 696 mężczyzn opuściło Corunę, a 13 399 wróciło. [131] Nawet po przybyciu na miejsce mężczyźni byli bliscy śmierci z powodu chorób, ponieważ warunki były bardzo ciasne, a na większości statków zabrakło żywności i wody. Więcej ocalałych z Armady zmarło później w Hiszpanii lub na statkach szpitalnych w hiszpańskich portach z powodu chorób nabytych podczas rejsu. Zginęło także wielu wybitnych dowódców hiszpańskich, wielu po przybyciu do portu. Wiceadmirał floty i dowódca eskadry Guipuzcoa Miguel de Oquendo, cierpiący z powodu ran bojowych i gorączki, zmarł w Coruna dwa dni po przybyciu. Innym był dowódca eskadry biskajskiej Juan Martínez de Recalde, który również uległ w ten sam sposób. [132]Książę Medina Sidonia również zachorował po powrocie i prawie umarł; Filip nie obwiniał go, który pozwolił mu wrócić do domu na rekonwalescencję. Hutchinson twierdził, że liczba ocalałych wyniosła nieco ponad 50%, ale liczby te nie obejmują Portugalczyków, Neapolitańczyków i niewolników galer., podczas gdy Hanson twierdził, że wyprawę przeżyło mniej niż 10 000 ludzi (38%). Angielski Counter ArmadaGłówny artykuł: angielska Armada W następnym roku Anglicy wraz z holenderskimi poborowymi uruchomili Kontr Armadę pod dowództwem Sir Francisa Drake'a i Sir Johna Norrisa z trzema zadaniami:
Żaden z celów nie został osiągnięty. [135] [136] [137] [138] Próba odzyskania Korony Portugalskiej z Hiszpanii nie powiodła się, a szansa na zadanie zdecydowanego ciosu osłabionej hiszpańskiej marynarce wojennej została utracona. Wyprawa uszczupliła zasoby finansowe skarbca Anglii, które starannie odbudowano podczas długiego panowania Elżbiety I, a jej niepowodzenie było tak żenujące, że nawet dzisiaj Anglia ledwo przyznaje, że do tego w ogóle doszło. [135] Dzięki tej straconej szansie Filipowi udało się ożywić swoją flotę już w następnym roku, wysyłając 37 statków z 6420 ludźmi do Bretanii , gdzie założyli bazę operacyjną na rzece Blavetrzeka. Anglikom i Holendrom ostatecznie nie udało się rozbić różnych flot Indii, pomimo dużej liczby mobilizowanego co roku personelu wojskowego. Tym samym Hiszpania przez kilka dziesięcioleci pozostawała dominującą potęgą w Europie. Przebieg wojnyW trakcie wojny Hiszpanie walczyli o przejęcie kontroli nad kanałem La Manche lub powstrzymanie angielskiej interwencji we Flandrii lub transatlantyckich nalotów angielskich korsarzy. Ze swojej bazy w Bretanii hiszpańscy korsarze dokonali kilku najazdów na angielskie wybrzeże i splądrowali angielskie i holenderskie statki. [140] Hiszpanie przeprowadzili szereg ataków na małą skalę, takich jak nalot na Mount's Bay w Kornwalii 26 lipca 1595 r., podczas którego w ciągu dwóch dni napadnięto i spalono Penzance , Newlyn , Mousehole i Paul . Kolejny mniejszy nalot na zatokę Cawsand , także w Kornwalii, miał miejsce w następnym roku, ale zakończył się niepowodzeniem.[141] W czerwcu 1596 Anglia i Zjednoczone Prowincje Holenderskie wysłały drugą Armadę do Hiszpanii, gdzie zajęły i trzymały Kadyks przez dwa tygodnie, powodując straty gospodarcze, ale nie udało im się przejąć floty skarbów. Następnie Hiszpania wysłała jeszcze trzy armady - druga wysłana w 1596 r. (126-140 statków) została rozproszona przez sztorm, trzecia wysłana w roku następnym (140 statków), a część została zdobyta lub zatopiona przez Anglików flota. Ostatnia Armada (33 statki) wysłana w październiku 1601 roku do Irlandii zakończyła się kapitulacją w Kinsale trzy miesiące później. [142] Konflikt zakończył się następnie słabnącymi działaniami zbrojnymi, ostatecznie kończąc się podpisaniemTraktat londyński z sierpnia 1604 r. Rewolucja technologicznaHiszpanie mieli 117 statków, aby przeciwstawić się ponad 200 okrętom angielskim. Przeciwne siły miały zupełnie inne style walki. Styl hiszpański można poznać od bitwy pod Lepanto . Ich taktyka polegała na wystrzeleniu jednej salwy z armaty, staranowaniu i chwytaniu wrogiego statku, wejściu na pokład, a następnie rozpoczęciu walki wręcz. Dla kontrastu, styl angielski wykorzystywał wiatr ("wskaźnik pogody") i ostrzał z armat linia do linii od strony nawietrznej, co odsłoniło kadłub i ster statku przeciwnika jako cele. Zaszczepiono także użycie armat morskich do niszczenia wrogich statków bez konieczności wchodzenia na pokład. Do tego czasu armata odgrywała rolę wspierającą w głównej taktyce taranowania i abordażu na statki wroga. [143]Klęska hiszpańskiej Armady potwierdziła angielską strategię i spowodowała rewolucję w taktyce morskiej. Anglicy mieli także tę przewagę, że walczyli blisko domu, gdzie można było łatwo i często je uzupełniać, aby nie być obciążonymi, w przeciwieństwie do statków Armady, które były załadowane całym sprzętem potrzebnym ich siłom inwazyjnym do prowadzenia wojny naziemnej . Niemniej jednak, kiedy floty faktycznie doszło do starcia w bitwie pod Gravelines, Armada przegrała liczebnie 10:1, [ 61] i podczas 8-godzinnej walki Anglikom udało się zatopić jeden karak i zmusił dwa galeony, szalupę i uzbrojonego kupca, który osiadł na mieliźnie. Pomimo tych przeciwności Armada ani razu nie odwróciła się od walki; za każdym razem, gdy rzucał wyzwanie flocie angielskiej, ta podnosiła żagle, aby zachować dystans. [144]Co więcej, po ostatecznym starciu z flotą angielską, flota hiszpańska odpłynęła, zachowując zdolność do skutecznego prowadzenia wojny. [145] Większość historyków wojskowości uważa, że ??bitwa pod Gravelines odzwierciedlała trwałą zmianę równowagi sił morskich na korzyść Anglików, częściowo z powodu luki w technologii morskiej i uzbrojeniu armat, która trwała przez następne stulecie. [146] Według słów historyka Geoffreya Parkera , do roku 1588 "okręty główne elżbietańskiej marynarki wojennej stanowiły najpotężniejszą flotę bojową na świecie". [147] Angielskie stocznie marynarki wojennej były liderami w zakresie innowacji technicznych, a kapitanowie opracowali nowe formacje bojowe i taktykę. Elegancki i zwrotniejszy statek z pełnym ożaglowaniem i pokaźną armatą był jednym z największych osiągnięć stulecia i trwale zmienił sposób prowadzenia wojen morskich. Angielscy stoczniowcy wprowadzili nowatorskie projekty, po raz pierwszy zademonstrowane w Foresight w 1570 r. i Dreadnought w 1573 r., które umożliwiły statkom pływanie szybciej, lepsze manewrowanie oraz przenoszenie większej i cięższej broni. [148]Podczas gdy wcześniej okręty wojenne próbowały zmagać się ze sobą, aby żołnierze mogli wejść na pokład wrogiego statku, teraz byli w stanie odsunąć się i wystrzelić armaty burtowe, które mogły zatopić statek. Angielskie statki i żeglarstwo udaremniły inwazję. Anglicy również skorzystali na niewykonalnej strategii Hiszpanii, która wymagała koordynacji między flotą inwazyjną a armią hiszpańską na lądzie, ale najwyraźniej nie wyciągnęli wniosków z tego błędu, ponieważ już w następnym roku próbowali zastosować tę samą taktykę w Portugalii; armia angielska pod dowództwem Norrisa maszerująca na Lizbonę, spodziewając się, że Drake jednocześnie zaatakuje miasto swoimi statkami. [149]Przestarzała konstrukcja hiszpańskiej armaty oznaczała, że ??przeładowywała ją znacznie wolniej w bitwie na krótkim dystansie, co pozwoliło Anglikom przejąć kontrolę. Hiszpania nadal miała liczebnie większe floty, ale Anglia nadrabiała zaległości. DziedzictwoW Anglii po bitwie nastąpiło rozdawanie ulotek i broszur, wybito medale zwycięstwa i liczne radosne uroczystości. [151] [152] [153] . Zwycięstwo wywołało potężną ofensywę propagandową Dawida i Goliata , [154] a jego wykorzystanie wzmocniło dumę narodową, która trwała latami. Legenda o Elżbiecie przetrwała i rosła długo po jej śmierci. Mogło także ożywić sprawę protestancką w całej Europie i wiarę, że za protestantami stoi Bóg. [155] Świadczyło o tym wybicie pamiątkowych medalików z wariacjami na temat napisu: " 1588. Flavit Jehowa et Dissipati Sunt" - ze słowem "Jehowa" zapisanym hebrajskimi literami ("Bóg zadął i się rozproszyły") lub " Powiał swoimi wiatrami i rozproszyły się ". Wybijano też medaliki wesołe, jak np. ten ze sztuki na słowach Juliusza Cezara : Venit, Vidit, Fugit ("przyszedł, zobaczył, uciekł"). Wiatr, który rozproszył Armadę, został nazwany Wiatrem Protestanckim , [156] określenie to używane było także przy późniejszych najazdach na Anglię to się nie udało. Wspomnienie zwycięstwa nad Armadą przywołało się zarówno podczas wojen napoleońskich , jak i drugiej wojny światowej , kiedy Wielka Brytania ponownie stanęła w obliczu poważnego niebezpieczeństwa obcej inwazji. Podczas bitwy o Anglię piloci myśliwców RAF przyciągnęli uwagę świata jako "nowi elżbietańczycy". [157] Pomnik Armady w Plymouth wzniesiono w 1888 r., aby uczcić trzysetną rocznicę klęski hiszpańskiej Armady. [158] Jednym z największych znalezisk hiszpańskiej Armady były pozostałości wraku La Girona , odnalezione przez zespół belgijskich nurków u wybrzeży Portballintrae w 1968 roku. Był to największy skarb uratowany do tego czasu. [159] Złote i srebrne monety, biżuteria, broń i inne przedmioty znajdują się na stałej wystawie w Muzeum Ulsteru (część Muzeów Narodowych Irlandii Północnej) w Stranmillis w Belfaście
HistoriografiaPrzez 150 lat pisarze w dużym stopniu polegali na tłumaczeniu Augustine'a Rythera Expeditionis Hispaniorum in Angliam vera Descriptio ( 1590 ) Petruccio Ubaldiniego , [160] które dowodziło, że Bóg zdecydowanie opowiadał się za sprawą protestancką. W XVII wieku William Camden dodatkowo wskazywał na elementy angielskiego nacjonalizmu i prywatną działalność psów morskich. Podkreślił także, że książę Medina Sidonia był niekompetentnym marynarzem. [ potrzebne źródło ] W XVIII wieku David Hume wychwalał przywództwo królowej Elżbiety.[ potrzebne źródło ] Jednak historycy wigów, pod przewodnictwem Jamesa A. Froude'a , odrzucili interpretację Hume'a i argumentowali, że Elżbieta wahała się i prawie przegrała konflikt przez swoją niechęć do wydawania wystarczających środków na utrzymanie i zaopatrzenie floty statków Królewskiej Marynarki Wojennej. [ potrzebne źródło ] Nowoczesna historiografia naukowa osiągnęła pełnoletność wraz z publikacją dwóch tomów dokumentów pierwotnych autorstwa Johna Knoxa Laughtona w 1894 r. [161] Umożliwiło to czołowemu ówczesnemu badaczowi marynarki wojennej, Julianowi Corbettowi , odrzucenie poglądów wigów i zwrócenie uwagi do profesjonalizacji Royal Navy jako czynnika krytycznego. [ potrzebne źródło] Historycy XX wieku skupili się na kwestiach technicznych, takich jak porównywalna siła angielskich i hiszpańskich dział morskich oraz stopień uznania dla taktyki bitew morskich Francisa Drake'a i Charlesa Howarda. Jako główny czynnik mający wpływ na wynik zawsze wymieniano ówczesną niesprzyjającą pogodę na Kanale La Manche i w oceanach. Historyk Knerr dokonał przeglądu głównych nurtów historiografii na przestrzeni pięciu stuleci. Znani uczestnicy
W kulturze popularnejArmada
często pojawiała się w fikcyjnych relacjach z
panowania Elżbiety I.
|
