Imperium Brytyjskie (historyczne)

(Zobacz też: Europejska Kolonizacja obu Ameryk:  | Pierwsza fala | Baskijska | Brytyjska | Kurlandzka | Duńska | Holenderska | Francuska | Niemiecka | Szpitalników | Włoska | Nordycka | Portugalska | Rosyjska | Szkocka | Hiszpańska | Szwedzka | Kolonizacja Kanady |Kolonizacja Stanów Zjednoczonych  | )

[W ramach Kolonializmu europejskiego - zobacz:  | Kolonizacja Ameryk | Kolonizacja Afryki | Kolonizacja Azji | Kolonizacja Azji Południowo- Wschodniej | Kolonizacja Australii i Oceanii | Eksploracja morska | Wiek odkryć | ]

Zobacz również: Ewolucja terytorialna Imperium Brytyjskiego

Posiadłości historyczne Imperium Brytyjskiego

Europa

Afryka

Azja

Ameryka północna

Oceania

Ameryka Południowa

Antarktyda i południowy Atlantyk

Imperium Brytyjskie składało się z dominiów, kolonii, protektoratów, mandatów i innych terytoriów rządzonych lub administrowanych przez Wielką Brytanię i jej poprzedników.

Zaczęło się od Angielskich zamorskich posiadłości i punktów handlowych założonych przez Anglię między końcem XVI a początkiem XVIII wieku.
W szczytowym okresie było to największe imperium w historii, a przez ponad stulecie było czołową światową potęgą.

Do 1913 roku Imperium Brytyjskie panowało nad 412 milionami ludzi 23 procent światowej populacji w tamtym czasie , a do 1920 r. obejmował 35,5 miliona km2 (13,7 miliona 2), 24 procent całkowitej powierzchni lądowej Ziemi.
W rezultacie jego dziedzictwo konstytucyjne, prawne, językowe i kulturowe jest szeroko rozpowszechnione.
U szczytu swojej potęgi było opisywane jako "imperium, nad którym nigdy nie zachodzi słońce", ponieważ Słońce zawsze świeciło przynajmniej na jednym z jego terytoriów.

W Epoce odkryć w XV i XVI wieku Imperium Portugalii i Imperium Hiszpanii były pionierami europejskiej eksploracji globu, tworząc w ten sposób duże imperia zamorskie.
Anglia, Francuskie Imperium Kolonialne i Imperium Holenderskie, zazdrosne o wielkie bogactwa generowane przez te imperia, zaczęły zakładać własne kolonie i sieci handlowe w obu Amerykach i Azji

Seria wojen w XVII i XVIII wieku z Holandią i Francją sprawiła, że Anglia (Wielka Brytania, po Akcie unii ze Szkocją z 1707 r) Ameryka Północna.
Wielka Brytania stała się dominującą potęgą na Subkontynencie indyjskim po podboju Bengalu Mogołów przez Kompanię Wschodnioindyjską w Bitwie pod Plassey w 1757 roku

Amerykańska wojna o niepodległość doprowadziła do utraty przez Wielką Brytanię niektórych z najstarszych i najbardziej zaludnionych kolonii w Ameryce Północnej do 1783 r. Brytyjska uwaga zwróciła się następnie w stronę Azji, Afryki i Pacyfiku

Po klęsce Francji w wojnach napoleońskich (1803-1815) Wielka Brytania stała się główną potęgą morską i imperialną XIX wieku i rozszerzyła swoje imperialne posiadłości.

Okres względnego pokoju (1815-1914), w którym Imperium Brytyjskie stało się światowym hegemonem, został później opisany jako Pax Britannica ("pokój brytyjski"). Oprócz formalnej kontroli, jaką Wielka Brytania sprawowała nad swoimi koloniami, jej dominacja w większości światowego handlu oznaczała, że skuteczniekontrolował gospodarki wielu regionów , takich jak Azja i Ameryka Łacińska

Na początku XX wieku Niemcy i Stany Zjednoczone zaczęły kwestionować gospodarczą przewagę Wielkiej Brytanii.
Napięcia militarne i gospodarcze między Wielką Brytanią a Niemcami były głównymi przyczynami pierwszej wojny światowej , podczas której Wielka Brytania w dużym stopniu polegała na swoim imperium. Konflikt spowodował ogromne obciążenie zasobów wojskowych, finansowych i siły roboczej. Chociaż imperium osiągnęło największy zasięg terytorialny bezpośrednio po pierwszej wojnie światowej, Wielka Brytania nie była już dominującą potęgą przemysłową ani militarną na świecie. Podczas II wojny światowej kolonie brytyjskie w Azji Wschodniej i Azji Południowo-Wschodniej były okupowane przez Cesarstwo Japonii. Pomimo ostatecznego zwycięstwa Wielkiej Brytanii i jej sojuszników , szkody dla brytyjskiego prestiżu przyczyniły się do przyspieszenia upadku imperium. Indie, najcenniejsza i najbardziej zaludniona posiadłość Wielkiej Brytanii, uzyskały niepodległość w 1947 r. w ramach szerszego ruchu dekolonizacyjnego , w ramach którego Wielka Brytania przyznała niepodległość większości terytoriów imperium. Kryzys sueski z 1956 roku potwierdził upadek Wielkiej Brytanii jako światowego mocarstwa, a przeniesienie Hongkongu do Chin 1 lipca 1997 roku oznaczało dla wielu koniec Imperium Brytyjskiego. ^[8] [9] Czternaście terytoriów zamorskichpozostać pod zwierzchnictwem brytyjskim. Po uzyskaniu niepodległości wiele byłych kolonii brytyjskich wraz z większością dominiów przystąpiło do Wspólnoty Narodów , wolnego stowarzyszenia niezależnych państw. Piętnaście z nich, w tym Wielka Brytania, zachowuje wspólnego monarchę, obecnie króla Karola III

Podstawy Imperium Brytyjskiego zostały położone, gdy Anglia i Szkocja były oddzielnymi królestwami. W 1496 roku król Anglii Henryk VII , po sukcesach Hiszpanii i Portugalii w eksploracji zamorskich, zlecił Johnowi Cabotowi poprowadzenie ekspedycji mającej na celu odkrycie północno-zachodniego przejścia do Azji przez północny Atlantyk. ^[10] Cabot wypłynął w 1497 roku, pięć lat po pierwszej wyprawie Krzysztofa Kolumba i dotarł do wybrzeża Nowej Fundlandii . Wierzył, że dotarł do Azji ^[11]i nie było próby założenia kolonii. Cabot poprowadził kolejną podróż do obu Ameryk w następnym roku, ale nie wrócił; nie wiadomo, co stało się z jego statkami.

Żadne dalsze próby zakładania angielskich kolonii w obu Amerykach nie były podejmowane aż do późnego panowania królowej Elżbiety I , w ostatnich dziesięcioleciach XVI wieku. ^[13] W międzyczasie, Statut Henryka VIII o powściągliwości apelacji z 1533 r. głosił, że "to królestwo Anglii jest imperium". ^[14] 

Reformacja protestancka zamieniła Anglię i katolicką Hiszpanię w nieprzejednanych wrogów.
W 1562 roku Elżbieta I zachęcała Korsarzy, Johna Hawkinsa i Francisa Drake do udziału w Atakach na niewolników przeciwko statkom hiszpańskim i portugalskim u wybrzeży Afryki Zachodniej ^[15] w celu ustanowienia atlantyckiego handlu niewolnikami . Wysiłek ten został odrzucony, a później, gdy wojny anglo-hiszpańskie nasiliły się, Elżbieta I pobłogosławiła dalsze naloty korsarzy na hiszpańskie porty w obu Amerykach i statki, które wracały przez Atlantyk, Obładowane skarbami (Spanish_treasure_fleet) z Nowego Świata

W tym samym czasie wpływowi pisarze tacy jak Richard Hakluyt i John Dee (który jako pierwszy użył terminu "Imperium Brytyjskie") ^[17]zaczęli naciskać na ustanowienie własnego imperium Anglii. W tym czasie Hiszpania stała się dominującą potęgą w obu Amerykach i badała Ocean Spokojny, Portugalia założyła punkty handlowe i forty od wybrzeży Afryki i Brazylii po Chiny , a Francja zaczęła zasiedlać obszar rzeki Świętego Wawrzyńca , później stać się Nową Francją

Chociaż Anglia miała tendencję do pozostawania w tyle za Portugalią, Hiszpanią i Francją w zakładaniu kolonii zamorskich, przeprowadziła swoją pierwszą nowoczesną kolonizację, zwaną Plantacją Ulsteru , w XVI-wiecznej Irlandii , osiedlając angielskich protestantów w Ulsterze . Anglia skolonizowała już część kraju po inwazji Normanów na Irlandię w 1169 r. ^[19] [20] Kilka osób, które pomogły w założeniu Ulster Plantations, odegrało później rolę we wczesnej kolonizacji Ameryki Północnej, w szczególności grupa znana jako Zachód Wiejscy mężczyźni

W 1578 roku Elżbieta I udzieliła patentu Humphreyowi Gilbertowi na odkrycie i eksplorację zamorską. ^[22] [23] W tym samym roku Gilbert popłynął na Karaiby z zamiarem zaangażowania się w piractwo i założenia kolonii w Ameryce Północnej, ale wyprawa została przerwana, zanim przekroczyła Atlantyk. ^[24] [25] W 1583 r. podjął drugą próbę. Z tej okazji formalnie zajął port na wyspie Nowa Fundlandia, chociaż nie pozostawił żadnych osadników. Gilbert nie przeżył podróży powrotnej do Anglii, a jego następcą został jego przyrodni brat Walter Raleigh, który otrzymał własny patent od Elżbiety w 1584 roku. W tym samym roku Raleigh założył kolonię Roanoke na wybrzeżu dzisiejszej Karoliny Północnej, ale brak zapasów spowodował upadek kolonii.

W 1603 r. Jakub VI ze Szkocji wstąpił (jako Jakub I) na tron ??angielski, aw 1604 r. wynegocjował traktat londyński , kończący działania wojenne z Hiszpanią. Teraz w pokoju ze swoim głównym rywalem, uwaga Anglików przeniosła się z żerowania na infrastrukturze kolonialnej innych narodów na biznes zakładania własnych kolonii zamorskich. ^[27] Imperium Brytyjskie zaczęło nabierać kształtu na początku XVII wieku wraz z osadnictwem angielskim w Ameryce Północnej i na mniejszych wyspach Karaibów oraz utworzeniem spółek akcyjnych, w szczególności Kompanii Wschodnioindyjskiej, do zarządzania koloniami i handlu zagranicznego.
Ten okres, aż do utraty Trzynastu Kolonii po Amerykańskiej wojnie o niepodległość pod koniec XVIII wieku, niektórzy historycy nazywają "Pierwszym Imperium Brytyjskim".

Kolonie na karaibskich wyspach St Lucia  (1605) i Grenada  (1609) szybko się rozpadły.
Pierwsza stała osada angielska w obu Amerykach została założona w 1607 roku w Jamestown przez kapitana Johna Smitha i zarządzana przez Virginia Company ; Korona przejęła bezpośrednią kontrolę nad przedsięwzięciem w 1624 roku, zakładając w ten sposób Kolonię Wirginii . ^[31] Bermudyzostał rozstrzygnięty i zgłoszony przez Anglię w wyniku katastrofy statku flagowego Virginia Company w 1609 r. ^[32] , podczas gdy próby zasiedlenia Nowej Fundlandii zakończyły się w dużej mierze niepowodzeniem. ^[33] W 1620 Plymouth zostało założone jako przystań przez purytańskich religijnych separatystów, później znanych jako Pielgrzymi . ^[34] Ucieczka przed prześladowaniami religijnymi stała się motywem dla wielu angielskich niedoszłych kolonistów do zaryzykowania uciążliwej transatlantyckiej podróży : Maryland zostało założone przez angielskich katolików  (1634), Rhode Island (1636) jako kolonia tolerancyjna dla wszystkich religii i Connecticut (1639) dla kongregacjonalistów . Posiadłości Anglii w Ameryce Północnej zostały dodatkowo powiększone przez aneksję holenderskiej kolonii Nowej Niderlandów w 1664 r., po zdobyciu Nowego Amsterdamu , który został przemianowany na Nowy Jork . ^[35] Chociaż terytoria te odnosiły mniejsze sukcesy finansowe niż kolonie na Karaibach, miały duże obszary dobrych gruntów rolnych i przyciągały znacznie większą liczbę angielskich emigrantów, którzy preferowali ich umiarkowany klimat.

Duże plantacje trzciny cukrowej zostały po raz pierwszy założone w latach czterdziestych XVII wieku na Barbados, z pomocą holenderskich kupców i Sefardyjskich Żydów uciekających z Portugalskiej Brazylii.
Początkowo cukier uprawiano głównie przy użyciu białej siły roboczej, ale rosnące koszty wkrótce skłoniły angielskich kupców do korzystania z importowanych afrykańskich niewolników.