  
   |
|
|
I M P E R I A I
K O L O N I E
Zobacz też : |
Imperia ogólnie | Starożytne | Średniowieczne | Nowożytne |
Kolonializm
i Imperializm | Kolonializm
europejski | Imperia
kolonialne | Imperia
afrykańskie |
Zobacz także:
IMPERIA KOLONIALNE
(pochyło, najważniejsze): | Brytyjskie w tym: posiadłości angielskie | Duńskie | Holenderskie | Francuskie | Włoskie | Japońskie | Omańskie | Kurońskie (lenno
Rzeczypospolitej) | Portugalskie | Hiszpańskie | Szwedzkie | Rosyjskie | |
Oraz: | Traktat z Tordesillas | Wojny włoskie | Wojna Ligi Cognac | Wojny osmańsko-habsburskie | Francuskie wojny religijne | Wojna angielsko-hiszpańska (1585-1604) | Piractwo na Karaibach | Wojna osiemdziesięcioletnia | Wojna trzydziestoletnia | Wojna francusko-hiszpańska (1635-1659) | Wojna angielsko-hiszpańska (1654-1660) | Portugalska wojna restauracyjna | Wojna o sukcesję hiszpańską | Wojna królowej Anny | Wojna o ucho Jenkinsa | Traktat madrycki (1750) | Wojna siedmioletnia | Konwencja Nootki |
Wczesny okres
nowożytny (1489-1789) Wczesny nowożytny okres historii nowożytnej obejmuje okres od późnego średniowiecza ery postklasycznej ( ok. ?1400-1500 ) do początku epoki rewolucji ( ok. ?1800 ). Chociaż granice chronologiczne tego okresu są przedmiotem dyskusji, historycy różnie określają ramy czasowe , począwszy od upadku Konstantynopola w 1453 r., okresu renesansu w Europie i Azji Środkowej , końca wypraw krzyżowych , epoki odkryć ( szczególniewyprawy Krzysztofa Kolumba rozpoczęte w 1492 r., ale także odkrycie przez Vasco da Gamy drogi morskiej do Indii w 1498 r.), a kończące się wokół rewolucji francuskiej w 1789 r., czyli dojścia Napoleona do władzy . Historycy ostatnich dziesięcioleci argumentowali, że z ogólnoświatowego punktu widzenia najważniejszą cechą okresu wczesnonowożytnego był jego rozprzestrzeniający się globalizujący charakter. [3] Pojawiły się nowe gospodarki i instytucje, które w miarę upływu czasu stawały się coraz bardziej wyrafinowane i globalnie artykułowane. Okres nowożytny to także wzrost dominacji merkantylizmu jako teorii ekonomicznej. Inne godne uwagi trendy tego okresu to rozwój nauki eksperymentalnej , coraz szybszy postęp technologiczny , zsekularyzowana polityka obywatelska , przyspieszone podróże dzięki ulepszeniom w mapowaniu i projektowaniu statków oraz pojawienie się państw narodowych Oś czasuAby zapoznać się z przewodnikiem chronologicznym, zobacz Kalendarium wczesnej historii nowożytnej Ten harmonogram zawiera podstawowy przegląd stanów, kultur i wydarzeń, które miały miejsce mniej więcej w latach 1450-1850. Sekcje są podzielone według położenia politycznego i geograficznego. Przegląd
Na początku okresu nowożytnego trendy w różnych regionach świata oznaczały odejście od średniowiecznych sposobów organizacji politycznej i ekonomicznej. Feudalizm podupadł w Europie , a chrześcijaństwo było świadkiem końca wypraw krzyżowych i jedności religijnej w Europie Zachodniej pod rządami Kościoła rzymskokatolickiego . Stary porządek został zdestabilizowany przez reformację protestancką , która wywołała reakcję, która rozszerzyła Inkwizycję i wywołała katastrofalne europejskie wojny religijne , w tym szczególnie krwawą wojnę trzydziestoletniąi zakończył się ustanowieniem nowoczesnego systemu międzynarodowego w pokoju westfalskim . Wraz z europejską kolonizacją obu Ameryk okres ten obejmował również rewolucję handlową i złoty wiek piractwa . Globalizację tego okresu można zaobserwować w średniowiecznych miastach-państwach północnych Włoch i republikach morskich , zwłaszcza w Genui , Wenecji i Mediolanie . Rosja dotarła do wybrzeża Pacyfiku w 1647 roku i umocniła swoją kontrolę nad rosyjskim Dalekim Wschodem w XIX wieku. Wielka rozbieżnośćmiał miejsce, gdy Europa Zachodnia znacznie prześcignęła Chiny pod względem technologii i bogactwa na mieszkańca. Wraz z nadejściem Ery Rewolucji , poczynając od rewolt w Ameryce i Francji, zmiany polityczne zostały następnie popchnięte do przodu w innych krajach, częściowo w wyniku wstrząsów wojen napoleońskich i ich wpływu na myśl i myślenie, od koncepcji od nacjonalizmu po organizację armii. [5] [6] [7] Wczesny okres zakończył się w czasie przemian politycznych i ekonomicznych, w wyniku mechanizacji społeczeństwa, rewolucji amerykańskiej i pierwszej rewolucji francuskiej ; inne czynniki to przerysowanie mapy Europy Aktem Końcowym Kongresu Wiedeńskiego [8]oraz pokój ustanowiony przez drugi traktat paryski , który zakończył wojny napoleońskie.
W obu Amerykach ludy prekolumbijskie zbudowały dużą i zróżnicowaną cywilizację, w tym Imperium Azteków , cywilizację Inków , cywilizację Majów i jej miasta oraz Muisca . Europejska kolonizacja obu Ameryk rozpoczęła się we wczesnym okresie nowożytnym, podobnie jak tworzenie europejskich centrów handlowych w Azji i Afryce, co przyczyniło się do rozprzestrzenienia chrześcijaństwa na całym świecie. Wzrost trwałych kontaktów między wcześniej odizolowanymi częściami globu, w szczególności wymiana kolumbijska , która łączyła Stary i Nowy Świat, znacznie zmieniły środowisko człowieka. Warto zauważyć, że w tym okresie rozpoczął się atlantycki handel niewolnikami i kolonizacja rdzennych Amerykanów. [10] Imperium Osmańskie podbiło Europę Południowo-Wschodnią oraz część Azji Zachodniej i Afryki Północnej. [11] W świecie islamu , po upadku nieśmiałego renesansu , mocarstwa takie jak imperia Osmańskie, Suri , Safawidów i Mogołów rosły w siłę (z których trzy są znane jako imperia prochowe ze względu na technologię wojskową, która je umożliwiła). Szczególnie na subkontynencie indyjskim architektura, kultura i sztuka Mogołów osiągnęła zenit , podczas gdy uważa się , że samo imperium miało największą gospodarkę świata, większą niż cała Europa Zachodnia i wartą 25% światowego PKB. [12]W połowie XVIII wieku Indie były głównym regionem protoindustrialnym . [13] Różne chińskie dynastie kontrolowały sferę wschodnioazjatycką . W Japonii okres Edo od 1600 do 1868 jest również określany jako wczesny okres nowożytny. Uważa się, że w Korei okres wczesnej nowożytności trwał od powstania dynastii Joseon do intronizacji króla Gojonga . W XVI wieku gospodarki azjatyckie pod rządami dynastii Ming i Bengalu Mogołów były stymulowane handlem z Portugalczykami, Hiszpanami i Holendrami, podczas gdy Japonia zaangażowała się w handel Nanban po przybyciu pierwszego europejskiego Portugalczyka w okresie Azuchi - Momoyama . W międzyczasie w Azji Południowo-Wschodniej Imperium Taungngu wraz z Ayutthaya przeżywało złoty wiek i rządziło dużym obszarem kontynentalnej Azji Południowo-Wschodniej [14] [15] z lordami Nguyen i Trinh [16] de facto rządzącymi południem i północą dnia dzisiejszego odpowiednio Wietnam, podczas gdy sułtanat Mataram był dominującą potęgą w morskiej Azji Południowo-Wschodniej. We wczesnym okresie nowożytnym do regionu napływali europejscy kupcy i misjonarze. Azja WschodniaWe wczesnych czasach nowożytnych główne narody Azji Wschodniej próbowały podążać drogą izolacjonizmu ze świata zewnętrznego, ale polityka ta nie zawsze była egzekwowana w sposób jednolity lub skuteczny. Jednak pod koniec wczesnej epoki nowożytnej Chiny, Korea i Japonia były w większości zamknięte i niezainteresowane Europejczykami, nawet gdy stosunki handlowe rozwijały się w miastach portowych, takich jak Guangzhou i Dejima . Chińskie dynastieMniej więcej na początku etnicznie dynastii Han Ming (1368-1644) Chiny przewodziły światu zarówno w matematyce, jak i naukach ścisłych. Jednak Europa wkrótce dogoniła naukowe i matematyczne osiągnięcia Chin i przewyższyła je. [17] Wielu uczonych spekulowało na temat przyczyny opóźnienia Chin w rozwoju. Historyk o nazwisku Colin Ronan twierdzi, że chociaż nie ma jednej konkretnej odpowiedzi, musi istnieć związek między potrzebą Chin w zakresie nowych odkryć, która jest słabsza niż w Europie, a niezdolnością Chin do wykorzystania swoich wczesnych zalet. Ronan uważa, że ????konfucjańska biurokracja i tradycje Chin doprowadziły do ??tego, że Chiny nie przeprowadziły rewolucji naukowej, co doprowadziło do tego, że Chiny miały mniej naukowców, którzy łamali istniejące ortodoksje, takie jak Galileo Galilei.[18] Pomimo wynalezienia prochu strzelniczego w IX wieku, to właśnie w Europie wynaleziono klasyczną ręczną broń palną, zamki zapałkowe, których użycie było widoczne około lat osiemdziesiątych XIV wieku. Chiny używały zamków zapałkowych do 1540 r., po tym, jak Portugalczycy przywieźli swoje zamki zapałkowe do Japonii na początku XVI wieku. [19] Chiny za panowania dynastii Ming ustanowiły biuro do prowadzenia swojego kalendarza. Biuro było konieczne, ponieważ kalendarze były powiązane ze zjawiskami niebieskimi i wymagają regularnej konserwacji, ponieważ dwanaście miesięcy księżycowych ma 344 lub 355 dni, więc należy dodać sporadyczne miesiące przestępne, aby utrzymać 365 dni w roku. We wczesnej dynastii Ming urbanizacja wzrastała wraz ze wzrostem liczby ludności i coraz bardziej złożonym podziałem pracy. Duże ośrodki miejskie, takie jak Nanjing i Pekinprzyczynił się także do rozwoju przemysłu prywatnego. W szczególności rozwinął się drobny przemysł, często specjalizujący się w wyrobach z papieru, jedwabiu, bawełny i porcelany. Jednak w przeważającej części w całym kraju mnożyły się stosunkowo małe ośrodki miejskie z rynkami. Rynki miejskie handlowały głównie żywnością, z niektórymi niezbędnymi wyrobami, takimi jak szpilki czy olej. W XVI wieku dynastia Ming rozkwitła w handlu morskim z imperiami portugalskim, hiszpańskim i holenderskim. Handel przyniósł ogromne ilości srebra, którego Chiny rozpaczliwie potrzebowały w tamtym czasie. Przed światowym handlem Chin ich gospodarka opierała się na pieniądzu papierowym. Jednak w XIV wieku chiński system pieniądza papierowego przeżył kryzys i do połowy XV wieku załamał się. [21]Import srebra pomógł wypełnić pustkę pozostawioną przez zepsuty system pieniądza papierowego, co pomaga wyjaśnić, dlaczego wartość srebra w Chinach była dwukrotnie wyższa niż wartość srebra w Hiszpanii pod koniec XVI wieku. Chiny pod panowaniem późniejszej dynastii Ming zostały odizolowane, zakazując budowy oceanicznych statków morskich. [23] Pomimo izolacjonistycznej polityki gospodarka Ming nadal cierpiała z powodu inflacji z powodu nadmiaru hiszpańskiego srebra z Nowego Świata napływającego do jej gospodarki przez nowe europejskie kolonie, takie jak Makau . [24] Chiny Ming były dodatkowo obciążone zwycięskimi, ale kosztownymi wojnami mającymi na celu ochronę Korei przed japońską inwazją . [25] Kryzys handlowy w Europie w latach dwudziestych XVII wieku zaszkodził również chińskiej gospodarce, która zatonęła do tego stopnia, że ??wszyscy partnerzy handlowi Chin zerwali z nimi stosunki: Filip IV ograniczył dostawy towarów eksportowanych zAcapulco , Japończycy zerwali wszelki handel z Makau , a Holendrzy zerwali połączenia między Goa a Makau. [26] Szkody dla gospodarki zostały spotęgowane przez wpływ rozpoczynającej się Małej Epoki Lodowcowej na rolnictwo , klęsk żywiołowych, nieurodzaju i nagłych epidemii. Wynikający z tego upadek władzy i źródeł utrzymania ludzi pozwolił przywódcom rebeliantów, takim jak Li Zicheng , rzucić wyzwanie władzy Ming. Dynastia Ming upadła około 1644 r. na rzecz etnicznie mandżurskiej dynastii Qing , która miała być ostatnią dynastią Chin . Qing rządził od 1644 do 1912 roku, z krótką, nieudaną renowacją w 1917 roku. Podczas swojego panowania dynastia Qing przyjęła wiele zewnętrznych cech kultury chińskiej , ustanawiając swoje rządy, ale niekoniecznie "zasymilowała się", zamiast tego przyjęła bardziej uniwersalistyczny styl rządzenia. [27] Mandżurowie byli wcześniej znani jako Jurchenowie . Kiedy Pekin został zdobyty przez chłopskich buntowników Li Zichenga w 1644 roku, cesarz Chongzhen, ostatni cesarz dynastii Ming, popełnił samobójstwo. Następnie Mandżurowie sprzymierzyli się z byłym generałem Ming Wu Sangui i przejęli kontrolę nad Pekinem , który stał się nową stolicą dynastii Qing. Mandżurowie przyjęli konfucjańskie normy tradycyjnego chińskiego rządu w swoich rządach w samych Chinach . Schoppa, redaktor The Columbia Guide to Modern Chinese History , argumentuje: Japońskie szogunatyOkres Sengoku , który rozpoczął się około 1467 roku i trwał około wieku, składał się z kilku nieustannie "walczących państw". Po kontakcie z Portugalczykami na wyspie Tanegashima w 1543 roku, Japończycy przyjęli kilka technologii i praktyk kulturowych swoich gości, czy to w dziedzinie militarnej (arkebuzy , kirysy w stylu europejskim, statki europejskie), religii ( chrześcijaństwo ), sztuki dekoracyjnej , językowym (integracja z japońskim słownictwa zachodniego ) i kulinarnym: Portugalczycy wprowadzili tempurę i cenny rafinowany cukier. [ potrzebne źródło ] Rząd centralny został w dużej mierze przywrócony przez Oda Nobunagę i Toyotomi Hideyoshi w okresie Azuchi - Momoyama . Chociaż często podaje się datę początkową 1573 r., w szerszym ujęciu, okres ten rozpoczyna się wraz z wejściem Ody Nobunagi do Kioto w 1568 r., kiedy to poprowadził swoją armię do stolicy cesarstwa, aby zainstalować Ashikaga Yoshiaki jako 15. końcowy, shogun szogunatu Ashikaga i trwa do dojścia do władzy Tokugawy Ieyasu po jego zwycięstwie nad zwolennikami klanu Toyotomi w bitwie pod Sekigaharą w 1600 roku . [29] Tokugawa otrzymał tytuł shogunaw 1603 r., ustanawiając szogunat Tokugawa . Okres Edo od 1600 do 1868 charakteryzował wczesną nowożytną Japonię. Szogunat Tokugawa był feudalnym reżimem Japonii ustanowionym przez Tokugawę Ieyasu i rządzonym przez shogunów z klanu Tokugawa . Okres ten bierze swoją nazwę od stolicy, Edo , obecnie zwanego Tokio. Szogunat Tokugawa rządził z zamku Edo od 1603 do 1868 roku, kiedy to został zniesiony podczas Restauracji Meiji w późnym okresie Edo (często nazywanym późnym szogunatem Tokugawa ). [ potrzebne źródło ] Społeczeństwo w japońskim " okresie Tokugawa " ( społeczeństwo Edo ), w przeciwieństwie do wcześniejszych szogunatów, opierało się na ścisłej hierarchii klasowej, pierwotnie ustanowionej przez Toyotomi Hideyoshi . Daimyos (panowie feudalni) byli na szczycie, za nimi plasowała się kasta wojowników samurajów , a rolnicy , rzemieślnicy i kupcy znajdowali się poniżej. Kraj był ściśle zamknięty dla obcokrajowców, z nielicznymi wyjątkami od polityki Sakoku . [30] Umiejętność czytania i pisania wśród Japończyków wzrosła w ciągu dwóch wieków izolacji. [30] W niektórych częściach kraju, szczególnie w mniejszych regionach, daimyo i samuraj byli mniej więcej identyczni, ponieważ daimyo mogli być szkoleni na samurajów, a samurajowie mogli działać jako lokalni panowie. W przeciwnym razie w dużej mierze nieelastyczny charakter tego systemu stratyfikacji społecznej uwolnił z czasem destrukcyjne siły. Podatki nakładane na chłopstwo były ustalane na stałe kwoty, które nie uwzględniały inflacji ani innych zmian monetarnychwartość. W rezultacie wpływy podatkowe zbierane przez właścicieli ziemskich samurajów były z czasem coraz mniej warte. Często prowadziło to do licznych konfrontacji między szlachetnymi, ale zubożałymi samurajami a zamożnymi chłopami. Żaden jednak nie okazał się wystarczająco przekonujący, aby poważnie zakwestionować ustalony porządek, aż do przybycia obcych mocarstw. dynastia koreańskaW 1392 r. Generał Yi Seong-gye założył dynastię Joseon (1392-1910) w wyniku w dużej mierze bezkrwawego zamachu stanu. Yi Seong-gye przeniósł stolicę Korei w miejsce dzisiejszego Seulu. [31] Dynastia pozostawała pod silnym wpływem konfucjanizmu, który również odegrał dużą rolę w kształtowaniu silnej tożsamości kulturowej Korei. [32] [33] Król Sejong Wielki (1418-1450), jeden z dwóch królów w historii Korei, którzy zdobyli tytuł wielkiego w swoich pośmiertnych tytułach, odzyskał terytorium Korei na północy i stworzył koreański alfabet Pod koniec XVI wieku Korea została dwukrotnie najechana przez Japonię, najpierw w 1592 i ponownie w 1597. Za każdym razem Japonia poniosła porażkę z powodu admirała Yi Sun-sina , szanowanego koreańskiego geniusza marynarki wojennej, który przewodzi koreańskiej marynarce wojennej przy użyciu zaawansowanych metalowych statków zwane statkami żółwi . Ponieważ statki były uzbrojone w armaty, flota admirała Yi była w stanie zniszczyć japońskie floty inwazyjne, niszcząc setki statków podczas drugiej inwazji na Japonię. [33] W XVII wieku Korea została ponownie najechana, tym razem przez Mandżurów, którzy później przejęli Chiny jako dynastia Qing. W 1637 roku król Injo został zmuszony do poddania się siłom Qing i otrzymał rozkaz wysłania księżniczek jako konkubin do księcia Qing Dorgona .[34] Po najazdach z Mandżurii Joseon cieszył się prawie 200-letnim pokojem. Jednak jakakolwiek władza, jaką królestwo odzyskało podczas izolacji, dalej słabła, gdy XVIII wiek dobiegł końca, a Korea stanęła w obliczu wewnętrznych konfliktów, walk o władzę, nacisków międzynarodowych i buntów w kraju. Dynastia Joseon gwałtownie upadła pod koniec XIX wieku. Azja Południowa
Imperia indyjskieNa subkontynencie indyjskim dynastia Lodi rządziła Sułtanatem Delhi w jego ostatniej fazie. Dynastia założona przez Bahlula Lodi rządziła od 1451 do 1526 roku. Ostatni władca dynastii, Ibrahim Lodhi, został pokonany i zabity przez Babura w pierwszej bitwie pod Panipatem . Imperium Widźajanagara znajdowało się na płaskowyżu Dekanu , ale jego potęga została osłabiona po wielkiej klęsce militarnej w 1565 roku przez sułtanatów Dekanu . Nazwa imperium pochodzi od jego stolicy, Widźajanagary . [ potrzebne źródło ] Powstanie imperium Mogołów datuje się zwykle na rok 1526, czyli koniec średniowiecza. Było to islamskie mocarstwo perskie [35] , które pod koniec XVII i na początku XVIII wieku rządziło większością tego obszaru jako Hindustan . [36] Imperium zdominowało Azję Południową i Południowo-Zachodnią , [36] stając się największą światową gospodarką i potęgą produkcyjną, [37] z nominalnym PKB równym jednej czwartej światowego PKB, przewyższającym łączny PKB Europy . [12] [38] "Okres klasyczny" zakończył się wraz ze śmiercią cesarza Mogołów Aurangzeba [39] , chociaż dynastia trwała jeszcze przez 150 lat. W tym okresie Imperium charakteryzowało się wysoce scentralizowaną administracją łączącą różne regiony. Wszystkie znaczące pomniki Mogołów, ich najbardziej widoczne dziedzictwo, pochodzą z tego okresu, który charakteryzował się ekspansją perskich wpływów kulturowych na subkontynencie indyjskim, co przyniosło wspaniałe rezultaty literackie, artystyczne i architektoniczne. Imperium Marathów znajdowało się w południowo-zachodniej części dzisiejszych Indii i znacznie się rozrosło pod rządami Peszwów , premierów imperium Marathów. W 1761 roku armia Marathów przegrała trzecią bitwę pod Panipatemco powstrzymało ekspansję imperialną, a imperium zostało następnie podzielone na konfederację stanów Marathów. Kolonizacja brytyjska i holenderskaRozwój Nowego Imperializmu był świadkiem podboju prawie wszystkich terytoriów półkuli wschodniej przez mocarstwa kolonialne. Komercyjna kolonizacja Indii rozpoczęła się w 1757 r., po bitwie pod Plassey , kiedy Nawab z Bengalu poddał swoje panowanie Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej [40] [ nie znaleziono źródła ] w 1765 r., kiedy firmie przyznano diwani , czyli prawo do pobierania dochodów, w Bengalu i Biharze [41] [42] lub w 1772 roku , kiedy firma założyła stolicę w Kalkucie , wyznaczyła swoją pierwsząGubernator generalny Warren Hastings i bezpośrednio zaangażował się w zarządzanie Państwa Marathów , po wojnach Anglo-Marathów , ostatecznie przegrały z Brytyjską Kompanią Wschodnioindyjską w 1818 roku w Trzeciej Wojnie Anglo-Marathów . Rządy trwały do ????1858 r., Kiedy to po buncie indyjskim w 1857 r. I w następstwie ustawy o rządzie Indii z 1858 r . Rząd brytyjski przyjął zadanie bezpośredniego administrowania Indiami w nowym Raju Brytyjskim . [44] W 1819 roku Stamford Raffles ustanowił Singapur jako kluczową placówkę handlową Wielkiej Brytanii w jej rywalizacji z Holendrami. Jednak ich rywalizacja ostygła w 1824 r., Kiedy podpisano traktat anglo-holenderskirozgraniczyły swoje interesy w Azji Południowo-Wschodniej. Od lat pięćdziesiątych XIX wieku tempo kolonizacji wzrosło na znacznie wyższym biegu. Holenderska Kompania Wschodnioindyjska (1800) i Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska (1858) zostały rozwiązane przez ich odpowiednie rządy, które przejęły bezpośrednią administrację koloniami. Tylko Tajlandia nigdy nie została skolonizowana przez mocarstwo europejskie, chociaż na samą Tajlandię duży wpływ miała polityka mocarstw mocarstw zachodnich. Rządy kolonialne wywarły głęboki wpływ na Azję Południowo-Wschodnią. Podczas gdy mocarstwa kolonialne czerpały duże korzyści z ogromnych zasobów regionu i dużego rynku, rządy kolonialne rozwinęły region w różnym stopniu. W tym okresie szybko rozwinęło się komercyjne rolnictwo, górnictwo i gospodarka oparta na eksporcie. Azja Południowo-WschodniaNa początku ery nowożytnej Szlak Przypraw między Indiami a Chinami przecinał Majapahit , archipelagowe imperium z siedzibą na wyspie Jawa . Było to ostatnie z głównych imperiów hinduskich morskiej Azji Południowo-Wschodniej i jest uważane za jedno z największych państw w historii Indonezji. [45] Jego wpływ rozszerzył się na stany Sumatry , Półwyspu Malajskiego , Borneo i wschodniej Indonezji, ale skuteczność ich dokładnego wpływu jest przedmiotem debaty. [46] [47] Majapahit nie był w stanie kontrolować rosnącej potęgi Sułtanatu Malakki, który rozciągał się od muzułmańskich osad malajskich Phuket, Satun i Pattani (graniczących z Ayutthaya) na północy po Sumatrę na południowym zachodzie. Portugalczycy najechali jej stolicę w 1511 r., Aw 1528 r. Malakkański książę ustanowił sułtanat Johor , który był następcą Malakki. Bliski Wschód i Afryka PółnocnaGłówne artykuły: Kalendarium historii muzułmańskiej XVI wieku , Kalendarium historii muzułmańskiej XVII wieku i Kalendarium historii muzułmańskiej XVIII wieku Imperium OsmańskieGłówne artykuły: Klasyczna epoka Imperium Osmańskiego , Transformacja Imperium Osmańskiego i Ottoman ancien régime
We wczesnej epoce nowożytnej Imperium Osmańskie cieszyło się ekspansją i konsolidacją władzy, co doprowadziło do Pax Ottomana . Być może był to złoty wiek imperium. Turcy rozszerzyli się na południowy zachód do Afryki Północnej, walcząc z odradzającym się perskim szyickim imperium Safawidów na wschodzie. Afryka PółnocnaW sferze osmańskiej Turcy zajęli Egipt w 1517 r . i ustanowili regencje Algierii , Tunezji i Trypolitanii (między 1519 a 1551 r.) Safavid IranGłówny artykuł: Safavid Iran Imperium Safawidów było wielkim perskim imperium szyickim po islamskim podboju Persji i ustanowieniu islamu, wyznaczając ważny punkt w historii islamu na wschodzie. Dynastia Safawidów została założona około 1501 roku. Ze swojej bazy w Ardabil Safawidzi przejęli kontrolę nad całą Persją i przywrócili irańską tożsamość regionu, stając się tym samym pierwszą rodzimą dynastią od czasów Sasanidów, która ustanowiła zjednoczone państwo irańskie . Problematyczne dla Safawidów było potężne Imperium Osmańskie. Turcy, dynastia sunnicka, stoczyli kilka kampanii przeciwko Safawidom. Tym, co napędzało rozwój gospodarki Safawidów, była jej pozycja między rozkwitającymi cywilizacjami Europy na zachodzie a islamską Azją Środkową na wschodzie i północy. Jedwabny Szlak, który prowadził z Europy do Azji Wschodniej, odrodził się w XVI wieku. Przywódcy wspierali także bezpośredni handel morski z Europą, zwłaszcza z Anglią i Holandią, które poszukiwały perskiego dywanu, jedwabiu i tekstyliów. Inne towary eksportowane to konie, kozia sierść, perły i niejadalna hadam-talka z gorzkich migdałów, używana w Indiach jako przyprawa. Głównym importem były przyprawy, tekstylia (wełna z Europy, bawełna z Gudżaratu), metale, kawa i cukier. Pomimo ich upadku w 1722 r., Safawidzi odcisnęli swoje piętno, ustanawiając i szerząc islam szyicki w większej części Kaukazu i Azji Zachodniej. Uzbecy i afgańscy PasztunowieGłówne artykuły: Uzbecy i Pasztunowie Od XVI do początku XVIII wieku Azja Środkowa znajdowała się pod panowaniem Uzbeków , a dalekowschodnimi częściami rządzili miejscowi Pasztunowie . Między XV a XVI wiekiem różne koczownicze plemiona przybyły ze stepów, w tym Kipczacy , Najmanowie , Kangly , Khongirad i Manghudowie . Grupom tym przewodził Muhammad Shaybani , który był chanem Uzbeków. Linia rodowa afgańskich Pasztunów sięga czasów dynastii Hotaki . [48] ??Po podbojach muzułmańskich Arabów i Turków, Pasztuńscy ghazi (wojownicy za wiarę) najechali i podbili większość północnych Indii za czasów dynastii Lodhi i dynastii Suri . Siły Pasztunów również najechały Persję, a siły przeciwne zostały pokonane w bitwie pod Gulnabadem . Pasztunowie utworzyli później Imperium Durrani EuropaWiele ważnych wydarzeń spowodowało zmiany w Europie na początku XVI wieku, poczynając od upadku Konstantynopola w 1453 r., upadku muzułmańskiej Hiszpanii i odkrycia obu Ameryk w 1492 r. oraz protestanckiej reformacji Marcina Lutra w 1517 r. W Anglii okres nowożytny jest często datowany na początek okresu Tudorów , kiedy Henryk VII zwyciężył nad Ryszardem III w bitwie pod Bosworth w 1485 roku . XV wieku, przezWiek Oświecenia w XVII i XVIII wieku, aż do początku rewolucji przemysłowej pod koniec XVIII wieku. Okres nowożytny kończy się wraz z rewolucją francuską , wojnami napoleońskimi i rozwiązaniem Świętego Cesarstwa Rzymskiego na kongresie wiedeńskim . Pod koniec okresu nowożytnego imperia brytyjskie i rosyjskie wyłoniły się jako mocarstwa światowe z wielobiegunowej rywalizacji imperiów kolonialnych , podczas gdy trzy wielkie imperia azjatyckie okresu wczesnonowożytnego, Turcja osmańska , Indie Mogołów i Chiny Qing , weszły do okres stagnacji lub upadku. Renesans a wczesna nowożytnośćWyrażenie "wczesny nowożytny" jest czasami używane jako substytut terminu renesans . Jednak termin "renesans" jest właściwie używany w odniesieniu do różnorodnych wydarzeń kulturowych, które miały miejsce na przestrzeni kilkuset lat w wielu różnych częściach Europy - zwłaszcza w środkowych i północnych Włoszech - i obejmuje przejście od cywilizacji późnego średniowiecza do otwarcia wczesny okres nowożytny. W sztukach wizualnych i architekturze termin "wczesna nowożytność" nie jest powszechnym określeniem, ponieważ okres renesansu wyraźnie różni się od tego, co nastąpiło później. Tylko w badaniach nad literaturą okres wczesnonowożytny jest standardowym określeniem ( literatura wczesnonowożytna ).barokowy . Podobnie filozofia dzieli się na filozofię renesansu i oświecenie . W innych dziedzinach istnieje znacznie większa ciągłość w całym okresie, takich jak wojna i nauka Proch strzelniczy i broń palnaDalsze informacje: Rewolucja wojskowa Kiedy proch strzelniczy został wprowadzony do Europy, od razu był używany prawie wyłącznie w broni i materiałach wybuchowych do działań wojennych. Chociaż został wynaleziony w Chinach, proch strzelniczy dotarł do Europy już przygotowany do celów wojskowych, a kraje europejskie wykorzystały go i jako pierwsze stworzyły klasyczną broń palną. [19] Postęp w dziedzinie prochu strzelniczego i broni palnej był bezpośrednio związany ze spadkiem użycia zbroi płytowej z powodu niezdolności pancerza do ochrony przed kulami. Muszkiet był w stanie przebić wszystkie dostępne wówczas formy zbroi, przez co zbroja stała się przestarzała, aw konsekwencji także ciężki muszkiet. Chociaż istnieje stosunkowo niewielka lub żadna różnica w konstrukcji między arkebuzem a muszkietem, z wyjątkiem rozmiaru i siły, był to termin muszkietktóry pozostawał w użyciu do XIX wieku. Europejskie królestwa i ruchyWe wczesnym okresie nowożytnym Święte Cesarstwo Rzymskie było związkiem terytoriów w Europie Środkowej pod rządami Świętego Cesarza Rzymskiego, z których pierwszym był Otton I. Ostatnim był Franciszek II , który abdykował i rozwiązał Cesarstwo w 1806 roku podczas wojen napoleońskich . Pomimo swojej nazwy, przez większą część swojej historii Cesarstwo nie obejmowało Rzymu w swoich granicach. Renesans był ruchem kulturowym, który rozpoczął się w XIV wieku [52] i rozpoczął się we Włoszech w późnym średniowieczu , a później rozprzestrzenił się na resztę Europy. Termin ten jest również używany luźniej w odniesieniu do epoki historycznej, ale ponieważ zmiany renesansu nie były jednolite w całej Europie, jest to ogólne użycie tego terminu. Jako ruch kulturowy obejmował bunt nauki opartej na źródłach klasycznych , rozwój perspektywy linearnej w malarstwie oraz stopniową, ale szeroko zakrojoną reformę edukacji. Znane osobyJohannes Gutenberg jest uznawany za pierwszego Europejczyka, który użył ruchomej czcionki , około 1439 roku, i jako światowego wynalazcę mechanicznej prasy drukarskiej . Mikołaj Kopernik sformułował wszechstronną kosmologię heliocentryczną (1543), która wysunęła Ziemię z centrum wszechświata. [53] Jego książka De revolutionibus orbium coelestium ( O obrotach sfer niebieskich ) zapoczątkowała współczesną astronomię i zapoczątkowała rewolucję naukową . Inną godną uwagi osobą był Machiavelli, włoski filozof polityczny, uważany za twórcę nowożytnej politologii . Machiavelli jest najbardziej znany z krótkiego traktatu politycznego Książę , dzieła realistycznej teorii politycznej . Szwajcar Paracelsus (1493-1541) jest kojarzony z rewolucją medyczną [54], podczas gdy anglo-irlandzki Robert Boyle był jednym z twórców nowoczesnej chemii. [55] W sztukach wizualnych wybitnymi przedstawicielami byli "trzej giganci Wielkiego Renesansu", a mianowicie Leonardo da Vinci , Michał Anioł i Rafael , [56] Albrecht Dürer(często uważany za największego artystę północnego renesansu), [57] Tycjan ze szkoły weneckiej , [58] Peter Paul Rubens z tradycji flamandzkiego baroku. [59] Do znanych kompozytorów należeli Guillaume Du Fay , Heinrich Isaac , Josquin des Prez , Giovanni Pierluigi da Palestrina , Claudio Monteverdi , Jean-Baptiste Lully Wśród godnych uwagi członków rodziny królewskiej tamtych czasów był Karol Śmiały (1433-1477), ostatni książę Burgundii Valois , znany swoim wrogom jako Karol Śmiały (lub wysypka) . Jego przedwczesna śmierć była kluczowym momentem w historii Europy . [63] Karol był często uważany za ostatniego przedstawiciela ducha feudalnego, [64] chociaż w sprawach administracyjnych wprowadził wybitne innowacje modernizacyjne. [65] [66] Po swojej śmierci Karol pozostawił niezamężną dziewiętnastoletnią córkę, Marię Burgundzką , jako swojego spadkobiercę. Jej małżeństwo miałoby ogromne implikacje dla równowagi politycznej Europy.Fryderyk III, Święty Cesarz Rzymski, z pomocą macochy Marii, Małgorzaty, zapewnił dopasowanie dla swojego syna, przyszłego Maksymiliana I, Świętego Cesarza Rzymskiego . W 1477 r. terytorium Księstwa Burgundii zostało przyłączone do Francji. W tym samym roku Maria poślubiła Maksymiliana, arcyksięcia Austrii . Nastąpił konflikt między stroną burgundzką (Maksymilian nie przyniósł ze sobą prawie żadnych środków z Cesarstwa [67] ) a Francją, którego kulminacją był traktat z Senlis (1493), który przekazał Habsburgom większość dziedzictwa burgundzkiego (Maria zmarła już w 1482 r. ). [68] Powstanie dynastii Habsburgów było głównym czynnikiem rozprzestrzeniania się renesansu. W Europie Środkowej król Maciej Korwin (1443-1490), wybitny budowniczy narodu, zdobywca (Węgry były w swoim czasie najpotężniejsze w Europie Środkowej [70] ) i mecenas, jako pierwszy wprowadził renesans poza Italię. [71] [72] W obszarze wojskowym wprowadził Czarną Armię , jedną z pierwszych stałych armii w Europie i niezwykle nowoczesną siłę. Niektórym szlachcicom z pokolenia żyjącego w tym okresie nadano przydomek "ostatni rycerz", z których najbardziej godnym uwagi jest wspomniany wyżej Maksymilian I (1459-1519), [75] Chevalier de Bayard (1476-1524), [ 76] Franz von Sickingen (1481-1523) [77] i Götz von Berlichingen (1480-1562). [78] Maksymilian (chociaż Claude Michaud uważa, że ??mógł ubiegać się o status "ostatniego rycerza" z racji tego, że był ostatnim średniowiecznym poetą epickim [79] ) był w rzeczywistości główną siłą modernizacyjną tamtych czasów (którego inicjatywy reformatorskie doprowadziły do ??ogólnoeuropejskiego rewolucje w obszarach działań wojennych [80] [81] [82] i łączności,[83] między innymi ), który złamał kark klasie rycerskiej (powodując, że wielu zostało baronami rabusiami) [81] i miał osobiste konflikty z trzema innymi mężczyznami w sprawie statusu rycerza. Claude de Lorraine był pierwszym księciem de Guise od 1528 do śmierci. Claude wyróżnił się w bitwie pod Marignano (1515) i długo wracał do zdrowia po dwudziestu dwóch ranach, które otrzymał w bitwie. W 1521 walczył pod Fuenterrabią , a Ludwika Sabaudzka przypisała jego wysiłkom zdobycie tego miejsca. W 1523 został gubernatorem Szampanii i Burgundii , po pokonaniu pod Neufchâteau wojsk cesarskich , które najechały tę prowincję. W 1525 roku zniszczył anabaptystyczną armię chłopską , która napadała na Lotaryngię .Lupstein , niedaleko Saverne (Zabern). Po powrocie Franciszka I z niewoli w 1528 r. Claude został księciem de Guise w parach Francji , chociaż do tego czasu tylko książęta z rodu królewskiego posiadali tytuł księcia i par Francji. Guises, jako kadeci suwerennego rodu Lotaryngii i potomkowie rodu Anjou , rościli sobie pierwszeństwo przed książętami Bourbon Condé i Conti . Trzeci książę Alby był ważnym szlachcicem we wczesnym okresie nowożytnym, nazywanym przez protestantów z Niderlandów "Żelaznym Księciem" ze względu na jego surowe rządy i okrucieństwo. Opowieści o okrucieństwach popełnionych podczas jego operacji wojskowych we Flandrii stały się częścią holenderskiego i angielskiego folkloru, tworząc centralny element hiszpańskiej czarnej legendy . W Anglii Henryk VIII był królem Anglii i znaczącą postacią w historii monarchii angielskiej . Chociaż przez większą część swojego panowania brutalnie tłumił wpływ reformacji protestanckiej w Anglii (zob. także Męczeństwo Williama Tyndale'a ) , ruchu mającego pewne korzenie w XIV wieku z Janem Wiklifem , jest bardziej znany ze swoich walk politycznych z Rzymem . Walki te ostatecznie doprowadziły do ??oddzielenia Kościoła anglikańskiego od władzy papieskiej, rozwiązania klasztorów i ustanowienia siebie jakoNajwyższa Głowa Kościoła anglikańskiego . Chociaż podobno Henry został protestantem na łożu śmierci, przez całe życie opowiadał się za katolicką ceremonią i doktryną. Królewskie poparcie dla angielskiej reformacji zaczęło się od jego spadkobierców, pobożnego Edwarda VI i słynnej Elżbiety I , podczas gdy córka Maria I tymczasowo przywróciła papieską władzę nad Anglią. Henry nadzorował także unię prawną Anglii i Walii z ustawami w Walii z lat 1535-1542 . Znany jest również ze swoich sześciu żon , z których dwie zostały ścięte Chrześcijanie i chrześcijaństwoChrześcijaństwo zostało zakwestionowane na początku okresu nowożytnego wraz z upadkiem Konstantynopola w 1453 r., A później przez różne ruchy reformujące kościół (w tym luterański , zwinglian i kalwiński ), po których nastąpiła kontrreformacja Koniec wypraw krzyżowych i jednośćKrucjaty husyckie obejmowały działania militarne przeciwko i wśród zwolenników Jana Husa w Czechach , zakończone ostatecznie bitwą pod Grotnikami . Znane również jako wojny husyckie, były prawdopodobnie pierwszą wojną europejską, w której decydujący udział miała ręczna broń prochowa, taka jak muszkiety . Odłam taborytów wojowników husyckich był w zasadzie piechotą, a ich liczne porażki większych armii z ciężko opancerzonymi rycerzami pomogły w rewolucji piechoty. W sumie krucjaty husyckie były niejednoznaczne. Ostatnia krucjata, krucjata z 1456 r. , została zorganizowana w celu przeciwdziałania rozszerzającemu się Imperium Osmańskiemu i zniesienia oblężenia Belgradu , a prowadzili ją John Hunyadi i Giovanni da Capistrano . Oblężenie ostatecznie przerodziło się w wielką bitwę, podczas której Hunyadi poprowadził nagły kontratak, który opanował obóz turecki, ostatecznie zmuszając rannego sułtana Mehmeta II do zniesienia oblężenia i odwrotu. Oblężenie Belgradu zostało scharakteryzowane jako "zadecydowało o losie chrześcijaństwa ". [86] Dzwon południowy zamówiony przez papieża Kaliksta III do dziś upamiętnia zwycięstwo w całym chrześcijańskim świecie . Prawie sto lat później pokój augsburski oficjalnie zakończył ideę, że wszyscy chrześcijanie mogą być zjednoczeni w jednym kościele. Zasada cuius regio, eius religio ("czyj region jest, [powinien mieć] jego religię") ustanowiła religijne, polityczne i geograficzne podziały chrześcijaństwa, co zostało ustanowione w prawie międzynarodowym traktatem westfalskim z 1648 r., co prawnie zakończyło koncepcję jedynej chrześcijańskiej hegemonii , tj. "jednego, świętego, katolickiego i apostolskiego Kościoła" z nicejskiego wyznania wiary . Każdy rząd określał religię własnego państwa. Chrześcijanie mieszkający w stanach, w których nie było ich wyznaniaustanowionemu kościołowi zagwarantowano prawo do publicznego praktykowania swojej wiary w wyznaczonych godzinach i prywatnie według ich woli. Wraz z traktatem westfalskim zakończyły się wojny religijne , aw traktacie utrechckim z 1713 r. narodziła się koncepcja suwerennego państwa narodowego . Od tego czasu Corpus Christianum istnieje z nowoczesną ideą tolerancyjnego i zróżnicowanego społeczeństwa składającego się z wielu różnych społeczności. Inkwizycje i reformacjeGłówne artykuły: hiszpańska inkwizycja , reformacja protestancka , inkwizycja i reformacja katolicka Współczesna inkwizycja odnosi się do jednej z kilku instytucji, których zadaniem jest sądzenie i skazywanie heretyków (lub innych przestępców przeciwko prawu kanonicznemu ) w Kościele katolickim. W epoce nowożytnej pierwszą manifestacją była inkwizycja hiszpańska w latach 1478-1834 . [87] Inkwizycja ścigała osoby oskarżone o szeroki wachlarz przestępstw związanych z herezją, w tym czary , [przypis 1] bluźnierstwo , judaizowanie i czary , a także za cenzuręliteratury drukowanej. Ze względu na swój cel - zwalczanie herezji - Inkwizycja miała jurysdykcję tylko nad ochrzczonymi członkami Kościoła (który jednak obejmował zdecydowaną większość ludności w krajach katolickich). Świeckie sądy nadal mogły sądzić niechrześcijan za bluźnierstwo (większość procesów o czarownice toczyła się przez sądy świeckie). Reformacja protestancka i wzrost nowoczesności na początku XVI wieku spowodowały początek szeregu zmian w Corpus Christianum . Marcin Luter rzucił wyzwanie Kościołowi katolickiemu swoimi dziewięćdziesięcioma pięcioma tezami , ogólnie przyjętymi jako początek reformacji, chrześcijańskiego ruchu reformatorskiego w Europie, chociaż prekursorzy tacy jak Jan Hus są przed nim. Ruch protestancki w XVI wieku odbywał się pod patronatem elektoratu Saksonii , niezależnego dziedzicznego elektoratu Świętego Cesarstwa Rzymskiego . Elektor Fryderyk III ustanowił okw Wittenberdze w 1502 r. Augustianin Marcin Luter został tam profesorem filozofii w 1508 r. W tym samym czasie został jednym z kaznodziejów kościoła zamkowego w Wittenberdze. 31 października 1517 r. Luter wywiesił swoje dziewięćdziesiąt pięć tez na drzwiach kościoła Wszystkich Świętych , które służyły jako tablica ogłoszeń z ogłoszeniami uniwersyteckimi. [88] Były to punkty do debaty, które krytykowały Kościół i Papieża. Najbardziej kontrowersyjne punkty dotyczyły praktyki sprzedawania odpustów (zwłaszcza przez Johanna Tetzela ) oraz polityki Kościoła wobec czyśćca . Ruch reformatorski wkrótce podzielił się wzdłuż pewnych linii doktrynalnych. Spory religijne między różnymi czołowymi postaciami doprowadziły do ????pojawienia się rywalizujących ze sobą kościołów protestanckich. Najważniejszymi wyznaniami , które wyłoniły się bezpośrednio z reformacji, byli luteranieoraz reformowani / kalwini / prezbiterianie . Proces reform miał zdecydowanie odmienne przyczyny i skutki w innych krajach. W Anglii, gdzie dał początek anglikanizmowi , okres ten stał się znany jako angielska reformacja . Późniejsze wyznania protestanckie na ogół wywodzą się z początkowych ruchów reformatorskich. Sejm w Wormacji w 1521 r., któremu przewodniczył cesarz Karol V , ogłosił Marcina Lutra heretykiem i wyjętym spod prawa (chociaż Karol V był bardziej zajęty utrzymaniem swojego rozległego imperium niż aresztowaniem Lutra). W wyniku rozproszenia uwagi Karola V w Europie Wschodniej i Hiszpanii, zgodził się na sejmie w Spirze w 1526 r., Aby pozwolić niemieckim książętom na skuteczne samodzielne decydowanie, czy na razie wprowadzić edykt robaków, czy nie. Po powrocie do imperium Karol V wziął udział w sejmie w Augsburgu w 1530 r., Aby nakazać wszystkim protestantom w imperium powrót do katolicyzmu. W odpowiedzi terytoria protestanckie w Niemczech i wokół nich utworzyły Ligę Szmalkaldówdo walki z katolickim Świętym Cesarstwem Rzymskim. Karol V ponownie wyjechał, aby zająć się natarciem Turków osmańskich. Wrócił w 1547 r., Aby rozpocząć kampanię wojskową przeciwko Związkowi Szmalkaldzkiemu i wydać cesarskie prawo nakazujące wszystkim protestantom powrót do praktyk katolickich (z kilkoma powierzchownymi ustępstwami wobec praktyk protestanckich). Działania wojenne zakończyły się, gdy Karol V ustąpił w pokoju w Pasawie (1552) iw pokoju w Augsburgu (1555), które sformalizowały prawo, zgodnie z którym władcy kraju decydują o jego religii. Wśród późnych inkwizycji w epoce nowożytnej były dwa różne przejawy:
Ta portugalska inkwizycja była lokalnym odpowiednikiem bardziej znanej hiszpańskiej inkwizycji. Inkwizycja rzymska obejmowała większość półwyspu włoskiego , a także Maltę , a także istniała w odizolowanych obszarach papieskiej jurysdykcji w innych częściach Europy, w tym w Awinionie . Reformacja katolicka rozpoczęła się w 1545 roku, kiedy w odpowiedzi na powstanie protestanckie zwołano Sobór Trydencki . Chodziło o to, aby zreformować stan światowości i zamętu, który ogarnął niektórych duchownych Kościoła , przy jednoczesnym potwierdzeniu duchowego autorytetu Kościoła katolickiego i jego pozycji jako jedynego prawdziwego Kościoła Chrystusowego na ziemi. Wysiłek ten miał na celu zapobieżenie dalszym szkodom wyrządzanym Kościołowi i jego wiernym przez nowo utworzone wyznania protestanckie Carstwo RosjiGłówny artykuł: Carstwo Rosji W rozwoju idei Trzeciego Rzymu wielki książę Iwan IV ("Wspaniały" [89] lub "Straszny") został oficjalnie koronowany na pierwszego cara (" Cezara ") Rosji w 1547 r. Car ogłosił nowy kodeks prawa ( Sudebnik z 1550 r. ), ustanowił pierwszy rosyjski feudalny organ przedstawicielski ( Zemsky Sobor ) i wprowadził samorząd lokalny na terenach wiejskich. [90] [91] Podczas swojego długiego panowania Iwan IV prawie podwoił i tak już duże terytorium Rosji, anektując trzy chanaty tatarskie (części rozpadającej się Złotej Ordy ): Kazań i Astrachańwzdłuż Wołgi i chanatu syberyjskiego w południowo-zachodniej Syberii. W ten sposób pod koniec XVI wieku Rosja przekształciła się w państwo wieloetniczne , wielowyznaniowe i transkontynentalne . Rosja doświadczyła wzrostu terytorialnego w XVII wieku, który był wiekiem Kozaków . Kozacy byli wojownikami zorganizowanymi w wspólnoty wojskowe, przypominającymi piratów i pionierów Nowego Świata . Ojczyznę Kozaków definiuje linia rosyjsko-ruskich grodów miejskich położonych na granicy ze stepem i ciągnących się od środkowej Wołgi do Ryazania i Tuły, a następnie gwałtownie załamujących się na południu i rozciągających się do Dniepru przez Perejasław. Obszar ten był zasiedlony przez ludność wolną, uprawiającą różne zawody i rzemiosła. W 1648 r. chłopi ukraińscy przyłączyli się do kozaków zaporoskich w buncie przeciwko Polsce i Litwie podczas powstania Chmielnickiego , z powodu ucisku społecznego i religijnego, jakiego doznali pod panowaniem polskim. W 1654 r . wódz ukraiński Bohdan Chmielnicki zaproponował oddanie Ukrainy pod opiekę rosyjskiego cara Aleksieja I. Przyjęcie przez Aleksieja tej oferty doprowadziło do kolejnej wojny rosyjsko-polskiej (1654-1667) . Ostatecznie Ukraina została podzielona wzdłuż rzeki Dniepr , pozostawiając część zachodnią (lub Ukrainę Prawobrzeżną ) pod panowaniem polskim i część wschodnią ( Ukrainę Lewobrzeżną i Kijów)) pod rosyjskim. Później, w latach 1670-71, kozacy dońscy pod wodzą Stenki Razina zainicjowali wielkie powstanie w rejonie Wołgi, ale wojskom carskim udało się pokonać buntowników. Na wschodzie szybka rosyjska eksploracja i kolonizacja ogromnych terytoriów Syberii była prowadzona głównie przez Kozaków polujących na cenne futra i kość słoniową . Rosyjscy odkrywcy posuwali się na wschód głównie wzdłuż syberyjskich szlaków rzecznych , a do połowy XVII wieku we wschodniej Syberii, na Półwyspie Czukockim , wzdłuż rzeki Amur i na wybrzeżu Pacyfiku istniały rosyjskie osady. W 1648 roku Cieśnina Beringamiędzy Azją a Ameryką Północną po raz pierwszy przeprowadzili Fedot Popow i Siemion Dezhnyov Odkrywanie i handel
Wiek odkryć był okresem od początku XV wieku do początku XVII wieku, podczas którego europejskie statki podróżowały po całym świecie w poszukiwaniu nowych szlaków handlowych i partnerów, aby wyżywić rozwijający się kapitalizm w Europie. Szukali również towarów handlowych, takich jak złoto, srebro i przyprawy . W trakcie tego procesu Europejczycy napotkali ludy i sporządzili mapy nieznanych im wcześniej ziem. Czynnik ten we wczesnej epoce nowożytnej Europy miał charakter globalizujący ; ważnym wydarzeniem historycznym było "odkrycie" obu Ameryk i wzrost trwałych kontaktów między wcześniej odizolowanymi częściami globu. Poszukiwania nowych szlaków opierały się na fakcie, że Jedwabny Szlak był kontrolowany przez Imperium Osmańskie, co stanowiło przeszkodę dla europejskich interesów handlowych, a inne wschodnie szlaki handlowe nie były dostępne dla Europejczyków ze względu na kontrolę muzułmańską. Zdolność do oskrzydlenia muzułmańskich państw Afryki Północnej była postrzegana jako kluczowa dla przetrwania Europy. W tym samym czasie Iberyjczycy wiele nauczyli się od swoich arabskich sąsiadów. Północno-zachodni region Eurazji ma bardzo długą linię brzegową i prawdopodobnie większy wpływ miała na niego historia morskaniż jakikolwiek inny kontynent. Europa jest wyjątkowo położona między kilkoma żeglownymi morzami i poprzecinana żeglownymi rzekami wpływającymi do nich w sposób, który znacznie ułatwił wpływ ruchu i handlu morskiego. W morskiej historii Europy zarówno karaka, jak i karawela zawierały późny żagiel , który czynił statki znacznie bardziej zwrotnymi. Tłumacząc arabskie wersje zaginionych starożytnych greckich dzieł geograficznych na łacinę, europejscy nawigatorzy zdobyli głębszą wiedzę o kształcie Afryki i Azji. Kapitalizm kupieckiGłówne artykuły: merkantylizm i kapitalizm kupiecki Merkantylizm był dominującą szkołą myśli ekonomicznej w całym okresie nowożytnym (od XVI do XVIII wieku). Doprowadziło to do niektórych z pierwszych przypadków znaczącej interwencji rządu i kontroli nad gospodarką, i to właśnie w tym okresie powstała znaczna część nowoczesnego systemu kapitalistycznego. Na arenie międzynarodowej merkantylizm zachęcał do wielu europejskich wojen tamtego okresu i podsycał europejski imperializm. Wiara w merkantylizm zaczęła zanikać pod koniec XVIII wieku, gdy zwyciężyły argumenty Adama Smitha i innych klasycznych ekonomistów. [ potrzebne źródło ] Rewolucja handlowa była okresem ekspansji gospodarczej, kolonializmu i merkantylizmu, który trwał od mniej więcej XVI wieku do początku XVIII wieku. Począwszy od wypraw krzyżowych , Europejczycy ponownie odkryli przyprawy, jedwabie i inne rzadkie w Europie towary. Rozwój ten stworzył nowe pragnienie handlu, które rozszerzyło się w drugiej połowie średniowiecza . Narody europejskie poprzez podróże odkrywcze poszukiwały w XV i XVI wieku nowych szlaków handlowych, co pozwoliło mocarstwom europejskim zbudować rozległy, nowy handel międzynarodowysieci. Narody szukały także nowych źródeł bogactwa. Aby poradzić sobie z tym nowo odkrytym bogactwem, stworzono nowe teorie i praktyki ekonomiczne. Ze względu na sprzeczne interesy narodowe, narody pragnęły zwiększenia potęgi światowej poprzez swoje imperia kolonialne. Rewolucja handlowa charakteryzuje się wzrostem handlu ogólnego oraz rozwojem zajęć niezwiązanych z produkcją, takich jak bankowość, ubezpieczenia i inwestycje. Handel i nowa ekonomiaW Starym Świecie najbardziej pożądanymi towarami handlowymi były złoto, srebro i przyprawy . Zachodni Europejczycy używali kompasu , nowych technologii żaglowców , nowych map i postępów w astronomii, aby szukać opłacalnego szlaku handlowego do Azji dla cennych przypraw, z którymi mocarstwa śródziemnomorskie nie mogły konkurować. Jeśli chodzi o postęp w żegludze, najważniejszymi wydarzeniami było stworzenie projektów karaka i karaweli w Portugalii . Statki te wyewoluowały ze średniowiecznych projektów europejskich z Morza Północnego oraz chrześcijańskiego i islamskiego Morza Śródziemnego. Były to pierwsze statki, które mogły opuścić stosunkowo spokojne Morze Śródziemne , Bałtyk lub Morze Północne i bezpiecznie żeglować po otwartym Atlantyku . Kiedy na Półwyspie Iberyjskim rozwinęła się karaka , a następnie karawela , myśl europejska powróciła na legendarny Wschód. Te poszukiwania mają wiele przyczyn.Monetaryści uważają, że głównym powodem rozpoczęcia ery eksploracji był poważny niedobór kruszców w Europie. Gospodarka europejska była uzależniona od waluty złotej i srebrnej, ale niskie dostawy krajowe pogrążyły większość Europy w recesji. Innym czynnikiem był wielowiekowy konflikt między Iberami a muzułmanami na południu. Złoty wiek piractwaGłówny artykuł: Złoty wiek piractwa Złoty wiek piractwa to nazwa nadana jednemu lub kilku wybuchom piractwa we wczesnym okresie nowożytnym, trwającym od połowy XVII do połowy XVIII wieku. Okres korsarski obejmuje mniej więcej koniec XVII wieku. Okres ten charakteryzuje się anglo-francuskimi marynarzami stacjonującymi na Jamajce i Tortudze, którzy atakują hiszpańskie kolonie i żeglugę na Karaibach i wschodnim Pacyfiku. Trasa żeglarska znana jako Pirat Roundza nim podążali pewni anglo-amerykańscy piraci na przełomie XVIII i XVIII wieku, związani z długodystansowymi rejsami z Bermudów i obu Ameryk w celu rabowania celów muzułmańskich i Kompanii Wschodnioindyjskiej na Oceanie Indyjskim i Morzu Czerwonym. Okres po sukcesji hiszpańskiej rozciągający się do początku XVIII wieku, kiedy anglo-amerykańscy marynarze i korsarze pozostali bez pracy pod koniec wojny o sukcesję hiszpańską, masowo przekształcili się w piractwo na Karaibach, wschodnim wybrzeżu Ameryki, zachodnim wybrzeżu Afryki i Ocean Indyjski. Państwa europejskie i polityka
Okres od XV do XVIII wieku to pierwsze kolonie europejskie, powstanie silnych scentralizowanych rządów i początki rozpoznawalnych europejskich państw narodowych, które są bezpośrednimi przodkami dzisiejszych państw. Chociaż renesans obejmował rewolucje w wielu dziedzinach intelektualnych , a także przewroty społeczne i polityczne, jest prawdopodobnie najbardziej znany z europejskiego rozwoju artystycznego i wkładu takich naukowców , jak Leonardo da Vinci i Michał Anioł , którzy zainspirowali termin " człowiek renesansu ". [92] [93] W okresie baroku wojna trzydziestoletnia w Europie Środkowej zdziesiątkowała ludność nawet o 20%. W 1648 roku pokój westfalski , składający się z traktatów z Osnabrück i Münster , podpisanych odpowiednio 15 maja i 24 października, zakończył kilka wojen w Europie i dał początek suwerennym państwom . Traktaty dotyczyły Świętego Cesarza Rzymskiego Ferdynanda III ( Habsburga ) , Królestw Hiszpanii, Francji i Szwecji , Niderlandów i ich sojuszników wśród książąt iRepublikańskie Cesarskie Państwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego Pokój westfalski był wynikiem pierwszego nowożytnego kongresu dyplomatycznego . Do 1806 r. przepisy te stały się częścią praw konstytucyjnych Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Traktat Pirenejski , podpisany w 1659 roku, zakończył wojnę między Francją a Hiszpanią i jest często uważany za część ogólnego porozumienia. AbsolutyzmWiek absolutyzmu opisuje władzę monarchiczną , której nie ograniczały żadne inne instytucje, takie jak kościoły, ciała ustawodawcze czy elity społeczne europejskich monarchów podczas przejścia od feudalizmu do kapitalizmu. Monarchów określanych jako absolutnych można spotkać zwłaszcza w okresie od XVII do XIX wieku. Narody, które przyjęły absolutyzm, to Francja, Prusy i Rosja. Szlachta miała tendencję do wymiany przywilejów na wierność przez cały XVIII wiek, tak aby interesy szlachty były zgodne z interesami korony. Absolutyzm charakteryzuje się zakończeniem rozbiorów feudalnych, konsolidacją władzy z monarchą, powstaniemwładza państwowa , ujednolicenie prawa państwowego , drastyczny wzrost wpływów podatkowych pobieranych przez monarchę oraz spadek wpływów szlachty francuska potęgaPrzez większą część panowania Ludwika XIV , znanego jako Król Słońce (po francusku: le Roi Soleil ), Francja była wiodącą potęgą w Europie, tocząc trzy główne wojny - wojnę francusko-holenderską , wojnę Ligi w Augsburgu i wojnę o sukcesję hiszpańską - oraz dwa mniejsze konflikty - wojnę o dewolucję i wojnę o zjazdy . Ludwik rządził zgodnie z boskim prawem królów , zgodnie z teorią, że król był koronowany przez Boga i tylko przed nim odpowiadał. W rezultacie od dawna uważany jest za archetypowego monarchę absolutnego. Ludwik XIV kontynuował dzieło swojego poprzednika, aby stworzyć scentralizowane państwo , rządzone ze stolicy, aby zmieść pozostałości feudalizmu , które przetrwały w niektórych częściach Francji. Udało mu się złamać potęgę prowincjonalnej szlachty, z której większość zbuntowała się podczas jego mniejszości zwanej Frondą , i zmusił wielu czołowych szlachciców do zamieszkania z nim w jego wystawnym pałacu wersalskim Do ludzi, którzy zajmowali ważne miejsce w życiu politycznym i wojskowym Francji w tym okresie, należą Mazarin , Jean-Baptiste Colbert , Turenne , Vauban . Kultura francuska również rozkwitła w tej epoce, tworząc wiele postaci o wielkiej renomie, w tym Moliere , Racine , Boileau , La Fontaine , Lully , Le Brun , Rigaud , Louis Le Vau , Jules Hardouin Mansart , Claude Perrault i Le Nôtre . Wczesne rewolucje angielskiePrzed erą rewolucji angielska wojna domowa była serią konfliktów zbrojnych i politycznych machinacji między parlamentarzystami a rojalistami. Pierwsza i druga wojna domowa postawiła zwolenników króla Karola I przeciwko zwolennikom Długiego Parlamentu, podczas gdy trzecia wojna była świadkiem walk między zwolennikami króla Karola II a zwolennikami Parlamentu Rump. Wojna secesyjna zakończyła się zwycięstwem parlamentu w bitwie pod Worcester. Monopol Kościoła anglikańskiego na kult chrześcijański w Anglii zakończył się, gdy zwycięzcy skonsolidowali ustaloną dominację protestancką w Irlandii. Konstytucyjnie wojny ustanowiły precedens, że angielski monarcha nie może rządzić bez zgody Parlamentu. Angielska restauracja, lub po prostu Restauracja, rozpoczęła się w 1660 r., kiedy wszystkie monarchie angielskie, szkockie i irlandzkie zostały przywrócone pod rządami Karola II po Rzeczypospolitej Anglii, która nastąpiła po angielskiej wojnie domowej. Chwalebna rewolucja z 1688 r. ustanawia w Anglii nowoczesną demokrację parlamentarną . Międzynarodowy układ siłWojna o sukcesję hiszpańską była wojną toczoną w latach 1701-1714, w której kilka mocarstw europejskich połączyło siły, aby powstrzymać ewentualne zjednoczenie królestw Hiszpanii i Francji pod rządami jednego monarchy Burbonów, zaburzając europejską równowagę sił . Toczyła się głównie w Europie, ale obejmowała wojnę królowej Anny w Ameryce Północnej. Wojna była naznaczona wojskowym przywództwem wybitnych generałów, takich jak książę de Villars , jakobicki książę Berwick , książę Marlborough i książę Eugeniusz Sabaudzki . [ potrzebne źródło ] Pokój w Utrechcie ustanowiony po serii indywidualnych traktatów pokojowych podpisanych w holenderskim mieście Utrecht zawartych między różnymi państwami europejskimi pomógł zakończyć wojnę o sukcesję hiszpańską. Przedstawicielami, którzy się spotkali, byli z jednej strony Ludwik XIV z Francji i Filip V z Hiszpanii , az drugiej strony przedstawiciele królowej Anny z Wielkiej Brytanii , księcia Sabaudii i Zjednoczonych Prowincji . Traktat rejestrował klęskę francuskich ambicji, wyrażoną w wojnach Ludwika XIV i utrzymał system europejski oparty na równowadze sił .[94] Traktat z Utrechtu oznaczał przejście od hiszpańskiej do brytyjskiej supremacji morskiej. Afryka SubsaharyjskaDalsze informacje: Dahomej , Konfederacja Aro , Imperium Aszanti , Historia Republiki Południowej Afryki (1652-1815) i Atlantycki handel niewolnikami Imperium Songhaju przejęło kontrolę nad handlem transsaharyjskim na początku ery nowożytnej. Zajęła Timbuktu w 1468 i Jenne w 1473, budując reżim na dochodach z handlu i współpracy kupców muzułmańskich. Imperium ostatecznie uczyniło islam oficjalną religią, zbudowało meczety i sprowadziło muzułmańskich uczonych do Gao . [95] Mniej więcej na początku ery nowożytnej Królestwo Beninu było niezależną potęgą handlową na południowo-wschodnim wybrzeżu Afryki Zachodniej, blokując dostęp innych narodów śródlądowych do portów przybrzeżnych. W szczytowym okresie Benin mógł zamieszkiwać 100 000 mieszkańców, rozciągając się na dwudziestu pięciu kilometrach kwadratowych, otoczony trzema koncentrycznymi pierścieniami wałów ziemnych. Pod koniec XV wieku Benin był w kontakcie z Portugalią . W swoim apogeum w XVI i XVII wieku Benin obejmował części południowo-wschodniego Yorubalandu i zachodniego Igbo Na Wyżynach Etiopskich dynastia Salomona zadomowiła się w XIII wieku. Twierdząc, że pochodzi bezpośrednio ze starego rodu królewskiego Aksumitów , Salomon rządził regionem aż do czasów nowożytnych. W XVI wieku Szewa i reszta Abisynii zostały podbite przez siły Ahmeda Gureya z sułtanatu Adal na północnym zachodzie. Podbój tego obszaru przez Oromo zakończył się skurczeniem się zarówno Adalu, jak i Abisynii, zmieniając dynamikę regionalną na nadchodzące stulecia. Imperium Ajuran , które było jednym z największych i najsilniejszych imperiów w Rogu Afryki , zaczęło podupadać w XVII wieku, a kilka potężnych państw-następców zyskało na znaczeniu. Sułtanat Geledi , założony przez Ibrahima Adeera , był godnym uwagi następcą Sułtanatu Ajuran. Sułtanat osiągnął swój szczyt za kolejnych rządów sułtana Yusufa Mahamuda Ibrahima (panującego w latach 1798-1848), który z powodzeniem skonsolidował władzę Geledi podczas wojen Bardera , oraz sułtana Ahmeda Yusufa , który zmusił mocarstwa regionalne, takie jak Imperium Omanu , do płacenia daniny . Sułtanat Majeerteen był somalijskim sułtanatem w Rogu Afryki . Rządzony przez króla Osmana Mahamuuda w swoim złotym wieku, kontrolował znaczną część północnej i środkowej Somalii w XIX i na początku XX wieku. Ustrój posiadał wszystkie organy zintegrowanego nowoczesnego państwa i utrzymywał solidną sieć handlową. Wraz z sułtanatem Hobyo rządzonym przez sułtana Yusufa Alego Kenadida , sułtanat Majeerteen został ostatecznie przyłączony do włoskiego Somalilandu na początku XX wieku, po kampanii wojskowej sułtanatów. AmerykiGłówne artykuły: europejska kolonizacja obu Ameryk , historia kolonializmu i Nowy Świat
Termin kolonializm jest zwykle używany w odniesieniu do nieciągłych imperiów zamorskich, a nie sąsiadujących imperiów lądowych, europejskich lub innych. Europejska kolonizacja w okresie od XV do XIX wieku doprowadziła do rozprzestrzenienia się chrześcijaństwa w Afryce Subsaharyjskiej , obu Amerykach, Australii i na Filipinach . Eksploracja i podbój AmerykGłówne artykuły: hiszpańska kolonizacja obu Ameryk i portugalska kolonizacja obu Ameryk Krzysztof Kolumb przybył do Ameryki w 1492 roku. Następnie główne mocarstwa morskie w Europie wysłały ekspedycje do Nowego Świata w celu budowy sieci handlowych i kolonii oraz nawrócenia rdzennej ludności na chrześcijaństwo. Papież Aleksander VI podzielił nowo odkryte ziemie poza Europą między Hiszpanię i Portugalię wzdłuż południka północ-południe, 370 mil na zachód od Wysp Zielonego Przylądka (u zachodniego wybrzeża Afryki). Podział nigdy nie został zaakceptowany przez władców Anglii czy Francji. [ potrzebne źródło ] Kolonialna Ameryka ŁacińskaZobacz także: Nowa Hiszpania , Imperium hiszpańskie i Brazylia kolonialna To, co obecnie nazywa się Ameryką Łacińską , określenie użyte po raz pierwszy pod koniec XIX wieku [96] , zostało zajęte przez Hiszpanię i Portugalię. Półkula zachodnia, Nowy Świat , została podzielona między dwa mocarstwa iberyjskie na mocy traktatu z Tordesillas, co do końca XVI wieku było obszarem, który można by nazwać "Ibero-Ameryką". Hiszpania nazwała tam swoje zamorskie imperium "Indami", a Portugalia nazwała swoje terytorium w Ameryce Południowej Brazylią , po znalezionym tam drewnie barwionym. Hiszpania koncentrowała się na budowaniu swojego imperium tam, gdzie znajdowały się liczne rdzenne populacje "Indian", których można było zmusić do pracy oraz duże złoża metali szlachetnych, głównie srebra. Zarówno Nowa Hiszpania (kolonialny Meksyk), jak i Peruspełniały te kryteria, a hiszpańska korona ustanowiła wicekrólestwa , aby rządzić tymi dwoma dużymi obszarami. Wraz ze wzrostem wielkości i złożoności hiszpańskich osad i gospodarki, Hiszpanie ustanowili wicekrólestwa w XVIII wieku podczas reform administracyjnych Rio de la Plata (południowo-wschodnia Ameryka Południowa) i Nowa Granada (północna Ameryka Południowa). [ potrzebne źródło ] Początkowo osady portugalskie (Brazylia) na północno-wschodnim wybrzeżu miały mniejsze znaczenie w większym portugalskim imperium zamorskim, gdzie lukratywny handel i małe osady poświęcone handlowi powstały w przybrzeżnej Afryce, Indiach i Chinach. Ze względu na niewielką liczbę ludności tubylczej, której nie można było zmusić do pracy, i brak znanych złóż metali szlachetnych, Portugalia poszukiwała produktu eksportowego o wysokiej wartości i niewielkich ilościach, i znalazła go w trzcinie cukrowej. Czarna afrykańska niewolnicza siła robocza z posiadłości Portugalii w Afryce Zachodniej była importowana do wykonywania wyczerpujących prac rolniczych. Wraz ze wzrostem bogactwa Ibero-Ameryki niektóre mocarstwa zachodnioeuropejskie (holenderskie, francuskie, brytyjskie, duńskie) starały się powielić model na obszarach, których Iberyjczycy nie zasiedlili liczebnie. Przejęli część wysp karaibskich od Hiszpanów i przenieśli model produkcji cukru na plantacje z niewolniczą siłą roboczą i osiedlili się w północnych obszarach Ameryki Północnej na terenach dzisiejszego wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych i Kanady. [97] Kolonialna Ameryka PółnocnaZobacz także: Nowa Hiszpania , Nowa Francja , Nowa Holandia , Historia kolonialna Stanów Zjednoczonych i Kanada pod panowaniem brytyjskim Ameryka Północna poza strefą osadnictwa hiszpańskiego była w XVII wieku obszarem spornym. Hiszpania założyła małe osady na Florydzie iw Georgii, ale daleko im do rozmiarów tych w Nowej Hiszpanii czy na wyspach karaibskich. Francja, Holandia i Wielka Brytania posiadały kilka kolonii w Ameryce Północnej i Indiach Zachodnich od XVII wieku, 100 lat po tym, jak Hiszpanie i Portugalczycy założyli stałe kolonie. Kolonie brytyjskie w Ameryce Północnej powstały między 1607 (Wirginia) a 1733 (Gruzja). Holendrzy zbadali wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej i zaczęli zakładać osady w tak zwanej Nowej Holandii (obecnie stan Nowy Jork ). Francja skolonizowała tereny dzisiejszej wschodniej Kanady , zakładając miasto Quebecw 1608 r. Utrata Francji w wojnie siedmioletniej spowodowała przeniesienie Nowej Francji do Wielkiej Brytanii . Trzynaście kolonii w dolnej części brytyjskiej Ameryki Północnej zbuntowało się przeciwko rządom brytyjskim w 1775 r., głównie z powodu podatków, które Wielka Brytania nakładała na kolonie. Brytyjskie kolonie w Kanadzie pozostały lojalne wobec korony, a tymczasowy rząd utworzony przez trzynaście kolonii ogłosił ich niepodległość 4 lipca 1776 r., a następnie stał się oryginalnymi 13 Stanami Zjednoczonymi Ameryki. Wraz z traktatem paryskim z 1783 r., kończącym wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych , Wielka Brytania uznała niepodległość byłych trzynastu kolonii.
|
