Daniel Defoe
(autor: m.in. Robinsona Crusoe i być może Ogólnej historia Piratów, Kapitana Charlesa Johnsona oraz wielu innych utworów)

Daniel Defoe ; urodzony jako Daniel Foe, ok. 1660 - 24 kwietnia 1731) był angielskim pisarzem, handlowcem, dziennikarzem,pamflecistą, szpiegiem.

Najbardziej znany jest ze swojej powieści Robinson Crusoe, opublikowanej w 1719 r., która pod względem liczby tłumaczeń ustępuje jedynie Biblii.
Był postrzegany jako jeden z pierwszych orędowników powieści angielskiej i pomógł spopularyzować tę formę w Wielkiej Brytanii wraz z innymi, takimi jak Aphra Behn i Samuel Richardson Defoe napisał wiele traktatów politycznych, często miał kłopoty z władzami i spędził pewien okres w więzieniu. Intelektualiści i przywódcy polityczni zwracali uwagę na jego świeże pomysły i czasami konsultowali się z nim.

Defoe był płodnym i wszechstronnym pisarzem, który stworzył ponad trzysta prac - książek, broszur i czasopism - na różne tematy, w tym politykę, przestępczość, religię, małżeństwo, psychologię i zjawiska nadprzyrodzone.
Był także prekursorem dziennikarstwa biznesowego i dziennikarstwa ekonomicznego

Wczesne życie

Daniel Foe (jego oryginalne nazwisko) urodził się prawdopodobnie na Fore Street w parafii St Giles Cripplegate w Londynie.

Później Defoe dodał do swojego imienia arystokratycznie brzmiące "De" i czasami fałszywie twierdził, że pochodzi z rodziny o imieniu De Beau Faux.
"De" jest również częstym przedrostkiem we flamandzkich nazwiskach.
Jego data i miejsce urodzenia są niepewne, źródła podają lata 1659-1662, przy czym za najbardziej prawdopodobne uważa się lato lub wczesną jesień 1660 roku. ^[10] Jego ojciec, James Foe, był dobrze prosperującym handlarzem łoju prawdopodobnie pochodzenia flamandzkiego , ^{[11][12] [a]} i członek Czcigodnego Towarzystwa Rzeźników . We wczesnym dzieciństwie Defoe przeżył jedne z najbardziej niezwykłych wydarzeń w historii Anglii: w 1665 roku wielka plaga Londynu zabiła siedemdziesiąt tysięcy, a w następnym roku wielki pożar Londynu pozostawił tylko dom Defoe i dwa inne domy stojące w jego sąsiedztwo. ^[16] W 1667 roku, kiedy miał prawdopodobnie około siedmiu lat, holenderska flota popłynęła w górę Medway przez Tamizę i zaatakowała miasto Chatham podczas najazdu na Medway . Jego matka, Alice, zmarła, gdy miał około dziesięciu lat.

Defoe kształcił się w szkole z internatem ks. Jamesa Fishera przy Pixham Lane w Dorking w hrabstwie Surrey. ^[19] Jego rodzice byli prezbiteriańskimi dysydentami i w wieku około 14 lat został wysłany do akademii dysydentów Charlesa Mortona w Newington Green , wówczas wiosce na północ od Londynu, gdzie prawdopodobnie uczęszczał do tamtejszego kościoła dysydentów . ^[20] [21] Mieszkał na Church Street, Stoke Newington, pod obecnym numerem. 95-103. ^[22] W tym okresie rząd angielski prześladował tych, którzy wybrali oddawanie czci poza Kościołem anglikańskim

Defoe wkroczył do świata biznesu jako handlarz, zajmując się w różnych okresach wyrobami pończoszniczymi, ogólnymi wyrobami wełnianymi i winem. Miał wielkie ambicje i był w stanie kupić wiejską posiadłość i statek (a także cywety do wyrobu perfum), choć rzadko wychodził z długów. W dniu 1 stycznia 1684 roku Defoe poślubił Mary Tuffley w St Botolph's Aldgate . ^[23] Była córką londyńskiego kupca i przywiozła ze sobą posag w wysokości 3700 funtów - ogromną kwotę jak na ówczesne standardy. Biorąc pod uwagę jego długi i trudności polityczne, małżeństwo mogło być niespokojne, ale trwało 47 lat i urodziło ośmioro dzieci.

W 1685 roku Defoe przyłączył się do niefortunnej rebelii Monmouth , ale uzyskał ułaskawienie, dzięki któremu uniknął krwawej rozprawy sędziego George'a Jeffreysa . Królowa Maria i jej mąż Wilhelm III zostali wspólnie koronowani w 1689 roku, a Defoe został jednym z bliskich sojuszników Wilhelma i tajnym agentem. ^[17] Niektóre z nowych polityk doprowadziły do ??konfliktu z Francją, niszcząc w ten sposób dobrze prosperujące stosunki handlowe dla Defoe. ^[17] W 1692 roku został aresztowany za długi w wysokości 700 funtów i wobec całkowitego zadłużenia, które mogło sięgać 17 000 funtów, został zmuszony do ogłoszenia bankructwa. Zmarł z niewielkim majątkiem i najwyraźniej uwikłany w procesy sądowe ze skarbem królewskim.

Po zwolnieniu z więzienia dla dłużników prawdopodobnie podróżował po Europie i Szkocji ^[24] i być może w tym czasie handlował winem do Kadyksu , Porto i Lizbony . W 1695 roku wrócił do Anglii, teraz formalnie używając nazwiska "Defoe" i pełniąc funkcję "komisarza ds. Cła na szkło", odpowiedzialnego za pobieranie podatków od butelek. W 1696 roku prowadził fabrykę płytek i cegieł w dzisiejszym Tilbury w hrabstwie Essex i mieszkał w parafii Chadwell St Mary

Aż 545 tytułów przypisywano Defoe, w tym wiersze satyryczne, broszury polityczne i religijne oraz tomy.

Broszury i więzienie

Daniel Defoe pod pręgierzem, rycina 1862 autorstwa Jamesa Charlesa Armytage według Eyre Crowe

Pierwszą godną uwagi publikacją Defoe był An Essay Upon Projects , seria propozycji poprawy społecznej i gospodarczej, opublikowana w 1697 r. Od 1697 do 1698 bronił prawa króla Wilhelma III do stałej armii podczas rozbrojenia, po traktacie ryswickim ( 1697) zakończył wojnę dziewięcioletnią (1688-1697). Jego najbardziej udany wiersz, The True-Born Englishman (1701), bronił Williama przed ksenofobicznymi atakami jego wrogów politycznych w Anglii i bardziej ogólnie angielskimi nastrojami antyimigracyjnymi. W 1701 roku Defoe podarował wówczas Memoriał Legionu Robertowi HarleyowiSpiker Izby Gmin - i jego późniejszy pracodawca - otoczony przez strażnika złożonego z szesnastu dżentelmenów. Domagał się uwolnienia składających petycje z Kentish, którzy zwrócili się do Parlamentu o wsparcie króla w zbliżającej się wojnie z Francją.

Śmierć Wilhelma III w 1702 r. po raz kolejny wywołała wstrząs polityczny, gdy króla zastąpiła królowa Anna , która natychmiast rozpoczęła ofensywę przeciwko nonkonformistom . ^[17] Defoe był naturalnym celem, a jego działalność pamflecista i polityczna doprowadziła do aresztowania i postawienia pod pręgierzem 31 lipca 1703 r., głównie z powodu jego broszury z grudnia 1702 r. zatytułowanej Najkrótsza droga z dysydentami; Lub Propozycje ustanowienia Kościoła , rzekomo argumentując za ich eksterminacją. ^[25] W nim bezlitośnie satyrował zarówno najwyższych torysów kościoła , jak i dysydentówktórzy obłudnie praktykowali tak zwany "okazjonalny konformizm", jak na przykład jego sąsiad ze Stoke Newington , Sir Thomas Abney . Została ona opublikowana anonimowo, ale szybko odkryto prawdziwe autorstwo i Defoe został aresztowany. ^[17] Został oskarżony o wywrotowe zniesławienie i uznany za winnego w procesie w Old Bailey przed notorycznie sadystycznym sędzią Salathielem Lovellem . ^[6] Lovell skazał go na karę grzywny w wysokości 200 marek (wtedy 336 funtów, 60 544 funtów w 2023 r. ^[26] ), publiczne poniżenie pod pręgierzem oraz karę pozbawienia wolności na czas nieokreślony, który miał zakończyć się dopiero po zwolnieniu z więzienia. kara grzywny.^[6] Według legendy, publikacja jego wiersza Hymn pod pręgierzem spowodowała, że ??słuchacze pod pręgierzem rzucili kwiaty zamiast zwyczajowo szkodliwych i szkodliwych przedmiotów oraz wypili za jego zdrowie. Prawdziwość tej historii jest kwestionowana przez większość uczonych, chociaż John Robert Moore powiedział później, że "żaden człowiek w Anglii poza Defoe nigdy nie stał pod pręgierzem, a później zyskał sławę wśród swoich bliźnich".

Po trzech dniach spędzonych pod pręgierzem Defoe trafił do więzienia Newgate . Robert Harley, 1.hrabia Oksfordu i hrabia Mortimer , pośredniczyli w jego uwolnieniu w zamian za współpracę Defoe jako agenta wywiadu torysów. W zamian za taką współpracę z rywalizującą stroną polityczną Harley spłacił część zaległych długów Defoe, znacznie poprawiając jego sytuację finansową.

W ciągu tygodnia po wyjściu z więzienia Defoe był świadkiemWielkiej Burzy z 1703 roku  Spowodował poważne szkody w Londynie i , która szalała w nocy z 26 na 27 listopada. Bristoluponad 8 000 osób, głównie na morzu. Wydarzenie to  , wyrwał miliony drzew i zabił stało się tematem książki Defoe'sStorm  The (1704), która zawiera zbiór relacji świadków burzy. ^[27] Wielu uważa ją za jeden z pierwszych na świecie przykładów współczesnego dziennikarstwa.

W tym samym roku założył swoje czasopismo "Przegląd spraw Francji" , które wspierało ministerstwo Harleya , kronikując wydarzenia wojny o sukcesję hiszpańską (1702-1714). " Review" ukazywał się trzy razy w tygodniu bez przerwy aż do 1713 roku. Defoe był zdumiony, że człowiek tak utalentowany jak Harley zostawił ważne dokumenty państwowe na wierzchu i ostrzegł, że omal nie zaprasza pozbawionego skrupułów urzędnika do popełnienia zdrady; jego ostrzeżenia były w pełni uzasadnione aferą Williama Gregga

Kiedy Harley został usunięty z ministerstwa w 1708 r., Defoe kontynuował pisanie recenzji, aby wesprzeć Godolphina , a następnie ponownie wesprzeć Harleya i torysów w ministerstwie torysów w latach 1710-1714. Torysi stracili władzę wraz ze śmiercią królowej Anny , ale Defoe kontynuował pracę wywiadowczą dla rządu wigów , pisząc broszury "torów", które podważały punkt widzenia torysów.

Nie wszystkie broszury Defoe były polityczne. Jedna broszura została pierwotnie opublikowana anonimowo, zatytułowana Prawdziwa relacja z objawienia pewnej pani Cielęcej następnego dnia po jej śmierci pewnej pani Bargrave w Canterbury 8 września 1705 roku . Zajmuje się interakcją między królestwem duchowym a królestwem fizycznym i najprawdopodobniej został napisany na poparcie Chrześcijańskiej obrony przed strachem przed śmiercią Charlesa Drelincourta (1651). Opisuje spotkanie pani Bargrave z jej starą przyjaciółką, panią Veal, po jej śmierci. Z tego artykułu i innych pism jasno wynika, że ??polityczna część życia Defoe nie była bynajmniej jego jedynym celem.

Zrozpaczony podczas uwięzienia za wywrotową sprawę o zniesławienie, Defoe napisał do Williama Patersona , londyńskiego Szkota i założyciela Banku Anglii i współinicjatora planu Dariena , któremu ufał Robert Harley, 1. Mortimer , czołowy minister i szpieg w rządzie angielskim . Harley przyjął usługi Defoe i zwolnił go w 1703 roku. Natychmiast opublikował The Review , który ukazywał się co tydzień, a potem trzy razy w tygodniu, pisany głównie przez niego samego. Była to główna rzeczniczka rządu angielskiego promująca akt unii z 1707 roku

Defoe rozpoczął swoją kampanię w The Review i innych broszurach skierowanych do angielskiej opinii, twierdząc, że zakończy to zagrożenie z północy, zdobywając dla Skarbu Państwa "niewyczerpany skarbiec ludzi", cenny nowy rynek zwiększający potęgę Anglii. We wrześniu 1706 roku Harley nakazał Defoe udać się do Edynburga jako tajny agent, aby zrobił wszystko, co możliwe, aby zapewnić zgodę na traktat unijny . Był świadom ryzyka dla siebie. Dzięki książkom takim jak The Letters of Daniel Defoe (wyd. GH Healey, Oxford 1955) o jego działalności wiadomo znacznie więcej niż zwykle w przypadku takich agentów.

Jego pierwsze relacje zawierały barwne opisy gwałtownych demonstracji przeciwko Unii. "Szkocki motłoch jest najgorszy w swoim rodzaju" - relacjonował. Wiele lat później John Clerk of Penicuik , czołowy związkowiec, napisał w swoich wspomnieniach, że w tamtym czasie nie było wiadomo, że Defoe został wysłany przez Godolphina:

. by od czasu do czasu zdać mu wierną relację, jak wszystko tu przeminęło. Był więc szpiegiem wśród nas, ale nie znanym jako taki, poza tym Motłoch z Edin. rozerwałby go na kawałki.

Defoe był prezbiterianinem , który cierpiał w Anglii za swoje przekonania i jako taki został przyjęty jako doradca Zgromadzenia Ogólnego Kościoła Szkocji i komisji Parlamentu Szkocji . Powiedział Harleyowi, że był "wtajemniczony we wszystkie ich szaleństwa", ale "całkowicie nieoczekiwany, jak w przypadku korespondowania z kimkolwiek w Anglii".

W przypadku Szkocji stosował inne argumenty, wręcz przeciwne do tych, których używał w Anglii, zwykle ignorując angielską doktrynę suwerenności parlamentu , np. mówiąc Szkotom, że mogą mieć pełne zaufanie do gwarancji zawartych w Traktacie. Niektóre z jego broszur zostały rzekomo napisane przez Szkotów, wprowadzając w błąd nawet renomowanych historyków, aby cytowali je jako dowód szkockiej opinii tamtych czasów. To samo dotyczy obszernej historii Unii, którą Defoe opublikował w 1709 roku i którą niektórzy historycy do dziś traktują jako cenne współczesne źródło do własnych prac. Defoe starał się nadać swojej historii powiew obiektywizmu, dając trochę miejsca na argumenty przeciwko Unii, ale zawsze mając ostatnie słowo dla siebie.

Pozbył się głównego przeciwnika Unii, Andrew Fletchera z Saltoun , ignorując go. Nie bierze też pod uwagę przebiegłości księcia Hamiltona , oficjalnego przywódcy różnych frakcji przeciwnych Unii, który najwyraźniej zdradził swoich byłych kolegów, przechodząc na stronę związkowców/rządu w decydującej końcowej fazie debaty.

W 1709 roku Defoe napisał dość obszerną książkę zatytułowaną The History of the Union of Great Britain , wydaną w Edynburgu przez Heirs of Anderson.
Książka dwukrotnie cytuje Defoe jako jej autora i podaje szczegóły prowadzące do aktów Unii z 1707 r. poprzez przedstawienie informacji, które sięgają aż do 6 grudnia 1604 r., kiedy król Jakub I został przedstawiony z propozycją unifikacji.
I tak, tak zwany "pierwszy projekt" zjednoczenia miał miejsce nieco ponad 100 lat przed podpisaniem porozumienia z 1707 r., które odpowiednio wyprzedziło początek Robinsona Crusoe o kolejne dziesięć lat

Defoe nie próbował wyjaśnić, dlaczego ten sam szkocki parlament, który w latach 1703-1705 tak zawzięcie bronił swojej niepodległości, stał się w 1706 r. tak bierny. Otrzymał bardzo niewielką nagrodę od swoich płatników i oczywiście nie otrzymał uznania za swoje zasługi ze strony rządu. Swoje szkockie doświadczenia wykorzystał do napisania swojej Wycieczki po całej wyspie Wielkiej Brytanii , opublikowanej w 1726 r., w której przyznał, że przewidywany przez niego wzrost handlu i liczby ludności w Szkocji w wyniku unii "nie był przypadku, a wręcz przeciwnie".

Opis Glasgow (Glaschu) dokonany przez Defoe jako "Drogie zielone miejsce" był często błędnie cytowany jako gaelickie tłumaczenie nazwy miasta. Gaelic Glas może oznaczać szary lub zielony, podczas gdy chu oznacza psa lub pustego. Glaschu prawdopodobnie oznacza "Green Hollow". "Dear Green Place", podobnie jak większość Szkocji, było siedliskiem niepokojów przeciwko Unii. Miejscowy pastor Tron wezwał swoją kongregację do "powstania i popierania Miasta Bożego".