Zamek Cape Coast
(Ghana, Region Złotego Wybrzeża)

Cape Coast to miasto, port rybacki (dawny Port niewolniczy) i stolica dystryktu metropolitalnego Cape Coast i regionu centralnego Ghany

Jest to jedno z najbardziej historycznych miast w kraju, w którym znajduje się Zamek Cape Coast, a na południu znajduje się Zatoka Gwinejska

Według spisu ludności z 2021 r., Cape Coast liczyło 189 925 mieszkańców.
Językiem mieszkańców Cape Coast jest dialekt fante

Starsze tradycyjne nazwy miasta to Oguaa i Kotokuraba (co oznacza "Rzeka Krabów" lub "Wioska Krabów").
Portugalscy nawigatorzy Joao de Santarém i Pedro Escobar, którzy przepłynęli obok Oguaa w 1471 roku, wyznaczyli miejsce Cabo Corso (co oznacza "krótki przylądek"), od którego wywodzi się nazwa Cape Coast.
Od XVI wieku do uzyskania przez kraj niepodległości w 1957 roku miasto przechodziło z rąk do rąk: Brytyjczyków, Portugalczyków, Szwedów, Duńczyków i Holendrów.

Fort niewolników w Cape Coast

Historia Miasta

Cape Coast to jedno z najbardziej historycznych miast w Ghanie
Portugalscy koloniści zbudowali w okolicy fort handlowy. W 1650 roku Szwedzi zbudowali chatę, która później stała się bardziej znanym zamkiem Cape Coast Castle
Wokół niego rozwinęła się większość współczesnego miasta. Holendrzy przejęli je w 1650 r. i rozbudowali w 1652 r. Następnie w 1664 r. zdobyli je Brytyjczycy

Handel był ważnym czynnikiem motywującym do tworzenia twierdz i osad na Cape Costa.
Kupcy z różnych krajów europejskich budowali te loże handlowe, forty i zamki wzdłuż wybrzeża współczesnej Ghany. Niestety, pozyskiwanie Złota, Niewolników, miodu i wielu innych towarów składających się na afrykańską część Trójstronnego Handlu było coraz bardziej szkodliwe dla mieszkańców Cape Coast.
W 1874 roku Brytyjczycy zdominowali całą europejską obecność na wybrzeżu współczesnej Ghany, wykorzystując Cape Coast jako swoją bazę operacyjną, Brytyjską Kolonię Gold Coast

W XIX wieku obawy dotyczące klimatu Cape Coast wywołały dyskusje na temat przeniesienia siedziby do Akry, postrzeganej jako zdrowsza alternatywa.
Raport pułkownika Henry'ego Orda z 1865 r. podkreślił atrakcyjność Akry, ale trzęsienie ziemi w 1862 r. uszkodziło kluczowe budynki rządowe, pokrzyżowując plany. W latach siedemdziesiątych XIX wieku problemy klimatyczne i sanitarne w Cape Coast nadal występowały, co doprowadziło do rozważenia alternatywnych rozwiązań, takich jak Ada, Elmina i Akra. Pomimo wad Elminy, zalety Akry, w tym jej znaczenie handlowe i stosunkowo zdrowe otoczenie, przeważały nad jej wadami. Ostatecznie w 1875 roku podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby kolonii Gold Coast do Akry.

Wraz z ustanowieniem formalnej administracji kolonialnej przenieśli się do Akry w następstwie sprzeciwu wobec "podatku okiennego" w 1877 r. Akra stała się ich państwem. Zamek Cape Coast był także miejscem, w którym przetrzymywano większość niewolników przed podróżą przez Środkowe Przejście

Zamek Cape Coast Castle (Ghana)

Zamek Cape Coast

Cape Coast Castle (szwedz., Carolusborg) to jeden z około czterdziestu "zamków niewolników", czyli dużych fortów handlowych, zbudowanych na Złotym Wybrzeżu Afryki Zachodniej (obecnie Ghana) przez europejskich kupców.

Pierwotnie była to portugalska "feitoria", czyli Faktoria (placówka handlowa), założona w 1555 roku i nazywana Cabo Corso

W 1653 roku Szwedzka Kompania Afrykańska zbudowała drewniany fort.

Pierwotnie było ośrodkiem handlu drewnem i Złotem, a później było wykorzystywane do Atlantyckiego handlu niewolnikami

Inne znane Zamki niewolnicze w Ghanie to Zamek Elmina i Fort Christiansborg (Osu Castle)
Używano ich do przechowywania zniewolonych Afrykanów, zanim zostały załadowane na statki i sprzedane w obu Amerykach, zwłaszcza na Karaibach. Ta "brama bez powrotu" była ostatnim przystankiem przed przekroczeniem Oceanu Atlantyckiego.
Zamek Cape Coast wraz z innymi fortami i zamkami w Ghanie został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO ze względu na jego świadectwo atlantyckiego handlu złotem i niewolnikami.

Historia handlu niewolnikami

Europę przyciągnęła przede wszystkim duża ilość złotego pyłu znaleziona w Ghanie, co wielu mieszkańców Cape Coast wykorzystało na swoją korzyść.
W zamian za złoto, mahoń i inne lokalnie produkowane towary oraz zniewolonych jeńców, miejscowi Afrykanie otrzymywali odzież, koce, przyprawy, cukier, jedwab i wiele innych przedmiotów.
Zamek na Cape Coast był rynkiem, na którym odbywał się handel barterowy.

W tamtym czasie zniewoleni Afrykanie byli cennym towarem w obu Amerykach i gdzie indziej, a zniewoleni ludzie stanowili główny handel na Cape Coast.
W związku z tym w forcie dokonano wielu zmian. Jedną ze zmian było dodanie dużych, podziemnych lochów, które mogły pomieścić aż tysiąc zniewolonych ludzi oczekujących na eksport. Wiele narodów europejskich przybyło na ten obszar, aby zdobyć przyczółek w handlu niewolnikami.
Biznes był bardzo konkurencyjny, co doprowadziło do konfliktu i z tego powodu forty wielokrotnie przechodziły z rąk do rąk w trakcie swojej historii handlowej.

Warunki życia

W zamku Cape Coast podziemne lochy były przestrzenią terroru, śmierci i ciemności.
Stanowiło to bezpośrednie zestawienie z europejskimi kwaterami mieszkalnymi i imponującą wysokością kwater administracyjnych powyżej, których mieszkańcy żyli stosunkowo luksusowo.
Piwnica tej imponującej twierdzy była często ostatnim doświadczeniem zniewolonych ludzi w ich ojczyźnie przed wysyłką przez Atlantyk, ponieważ oznaczało to początek ich podróży.

Historia budynku

Pierwszy fort założony na obecnym miejscu zamku Cape Coast został zbudowany przez Hendrika Caerloffa dla Szwedzkiej Kompanii Afrykańskiej.
Caerloff był byłym pracownikiem Holenderskiej Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej, który awansował do rangi fiskusa, zanim zatrudnił się w tej ostatniej firmie założonej przez Louisa de Geera. Jako były wysoki rangą oficer Holendrów Caerloff utrzymywał przyjazne stosunki z lokalnymi wodzami, niezbędne do założenia placówki handlowej. W 1650 roku Caerloffowi udało się uzyskać pozwolenie króla Fetu na założenie fortu w Cabo Corso (co po portugalsku oznacza "krótki przylądek", później przekształcony w angielskie wybrzeże Cape Coast).
Pierwsza drewniana chata została wzniesiona w tym miejscu w 1653 roku i nazwana Carolusborg na cześć Króla szwedzkiego Karola X

Caerloff powrócił do Europy w 1655 roku, pozostawiając Johanna Philippa von Krusenstjernę na czele Carolusborga. W międzyczasie jednak Louis de Geer zmarł, a Caerloff wdał się w poważny spór ze swoimi spadkobiercami. W Amsterdamie przekonał kupców do zastrzyku finansowego dla Duńskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej, dla której w 1657 roku wypłynął na Złote Wybrzeże, mając na celu zdobycie dla Danii założonych przez siebie szwedzkich lóż i fortów.
Z pomocą Holendrów Caerloffowi udało się wypędzić Szwedów, pozostawiając Gold Coast na zdobytym statku Stockholms Slott z Von Krusenstjerną na pokładzie jako więźniem.

Caerloff pozostawił Samuela Smita, również byłego pracownika Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej, na czele Carolusborga.
Holendrom udało się przekonać Smita w 1659 r. o pogłosce, że Dania została podbita przez Szwecję, po czym Smit ponownie dołączył do Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej, przekazując Holendrom wszystkie duńskie posiadłości. Król Fetu był jednak z tego niezadowolony i uniemożliwił Holendrom przejęcie fortu. Rok później król zdecydował się sprzedać go Szwedom.
Po śmierci króla w 1663 r., Holendrom udało się wreszcie zająć fort.

Zamek Angielski w 1682 r (a wcześniej Szedzki)

W międzyczasie Duńczycy założyli kolejny fort, Fort Frederiksborg (1661), zaledwie kilkaset metrów na wschód od Carolusborg. Chociaż Carolusborg był idealnie położony, aby rozpocząć atak na Carolusborg, zdobycie Carolusborga przez Anglików (1664) podczas preludium Drugiej wojny angielsko-holenderskiej uniemożliwiło Duńczykom rzucenie im wyzwania; Anglicy wzmocnili fort, który nazwali Cape Coast Castle, do tego stopnia, że nawet holenderski admirał Michiel de Ruyter uznał go za niemożliwy do zdobycia.
Ponieważ Holendrzy zdobyli dawną angielską kwaterę główną w Kormantsin i odbudowali ją na Fort Amsterdam (Ghana), Cape Coast stało się nową stolicą angielskich posiadłości na Złotym Wybrzeżu.

W 1689 roku na Zamku powieszono Pirata, Duncana Mackintosha wraz z kilkoma członkami swojej załogi, choć nie był to ostatni pirat powieszony w forcie.
W 1722 roku w forcie skazano na śmierć 54 ludzi z załogi Pirata, Bartłomieja Robertsa, z czego 52 powieszono, a dwóch ułaskawiono.

Bellin, Cape Coast Castle (Cap Corse) w 1747 r

W 1757 roku, podczas Wojny siedmioletniej, francuska eskadra marynarki wojennej została poważnie uszkodzona i prawie zdobyła zamek Cape Coast.
Wydarzenie to było prawdopodobnie jednym z najważniejszych powodów całkowitej przebudowy Zamku, który słynął z zawalających się ścian i przeciekających dachów.

W 1762 roku od strony zachodniej dobudowano rozbudowaną ostrogę zakończoną wieżą, a w 1773 roku wzdłuż kurtyny północnej wzniesiono wysoki budynek, podczas którego rozebrano ostatnie pozostałości XVII-wiecznego fortu.
Greenhill Point, bastion na wschód od zamku, został zastąpiony dwoma nowymi bastionami, z bramą morską pośrodku. Na południu dwa nowe bastiony, zwane Bastionami Grassle'a, zastąpiły starą okrągłą wieżę jako główne dzieło obronne. Wieżę, która nie pełniła już funkcji wojskowej, powiększono w latach 90. XVIII w. o dwie kondygnacje, obecnie pełniąc funkcję apartamentów namiestników.
Przestrzeń pod Bastionami Grassle'a została wykorzystana jako nowe lochy Niewolników.

Mapa zamku Cape Coast (1869)

Oblężenie Carolusborga (1652)

Po wybudowaniu Carolusborga w 1652 r. Holendrzy uznali go za wyraźne zagrożenie dla swojego monopolu handlowego i zaczęli obmyślać sposób na wypędzenie Szwedów.
W 1652 r. zorganizowano oblężenie, które zakończyło się jednak niepowodzeniem, gdyż Szwedzi odmówili poddania się.

Znani gubernatorzy

Główny artykuł: Lista gubernatorów Złotego Wybrzeża

W 1824 roku brytyjski gubernator Sir Charles MacCarthy, został pokonany przez Armię Aszanti, popełnił samobójstwo, a jego czaszkę zabrano z powrotem do stolicy Aszanti, Kumasi, gdzie podobno używano jej jako kubka do picia.
George Maclean był przewodniczącym Komitetu Kupców w zamku Cape Coast od 1830 do 1844 roku, kiedy to Brytyjczykami w Gold Coast rządził raczej prezydent niż gubernator. W październiku 1836 roku podczas wizyty w Wielkiej Brytanii spotkał poetę Letitię Landon na przyjęciu. Pobrali się i udali się z powrotem do zamku Cape Coast, gdzie w ciągu dwóch miesięcy Landon zmarł na niewydolność serca. Zarówno Maclean, jak i Landon są pochowani na dziedzińcu zamkowym. Macleana oskarżono o położenie kresu handlowi niewolnikami i uczynił to wzdłuż 300 km (200 mil) wybrzeża Afryki Zachodniej. Jednak jego reputacja została zachwiana przez chęć wspierania własności zniewolonych ludzi w pobliżu zamku Cape Coast. W związku z tym został zdegradowany do stanowiska asesora sądowego i utrzymany ze względu na rozległą wiedzę lokalną i zaangażowanie w handel. Zawarł także pokój z Aszanti (traktat z 1831 r.), ustanowił system sądowniczy nadal używany w wielu afrykańskich demokracjach i zachęcał do skutecznego i uczciwego handlu.

W latach 1846-1850 gubernator William Winniett również aktywnie działał na rzecz położenia kresu handlowi niewolnikami.
Zmarł w twierdzy.

Współczesny widok na Zamek Cape Coast

Odniesienia kulturowe

Powieść Yaa Gyasi "Homegoing" z 2016 roku często nawiązuje do zamku. Kontrast warunków życia Europejczyków żyjących na górze i zniewolonych ludzi żyjących na dole uwydatniają indywidualne historie dwóch przyrodnich sióstr, Effii i Esi, z czasów ich pobytu na zamku. Podczas gdy Effia, żona angielskiego handlarza niewolnikami, żyje w luksusie, Esi bez wiedzy swojej przyrodniej siostry cierpi z powodu nędznych warunków życia w lochach poniżej.

Film Sankofa z 1993 roku również wykorzystuje zamek jako kluczowe miejsce w fabule, nawiązując do jego wcześniejszych powiązań z atlantyckim handlem niewolnikami.

* * *

Poniższa tabela podsumowuje różne punkty wejścia niewolników, czyli tzw. Porty niewolnicze, na pokład Statków niewolniczych na wybrzeżach Afryki, a także szacunkową liczbę niewolników.